Βαλεριάνα - ακόμη κι αν δεν είστε ιδιαίτερα εξοικειωμένοι με αυτό το ωφέλιμοβότανο, σίγουρα το θυμάστε από τα παιδικά σας χρόνια, όταν επισκεπτόσασταν τη γιαγιά σας… το μικρό μπουκαλάκι με τα έντονα αρωματικά χαπάκια που μοιράζονταν παντού, πότε με αφορμή, πότε χωρίς.
Ναι, αυτή είναι η βαλεριάνα… οι γιαγιάδες και οι παππούδες μας ορκίζονταν στην αποτελεσματικότητα του φυτού, είτε κατά του στρες, των καρδιακών παλμών, της υπέρτασης ή της αϋπνίας. Αναρωτιέστε αν το θαυματουργό φυτό είναι πράγματι θεραπευτικό ή απλώς ένας μύθος της λαϊκής ιατρικής;
Μην το αμφισβητείτε, η βαλεριάνα είναι αληθινό βότανο με αποδεδειγμένα ευεργετικά αποτελέσματα και πολλαπλά οφέλη για τον ανθρώπινο οργανισμό, επιβεβαιωμένα από την επιστήμη.
Τι είναι το φυτό βαλεριάνα;
Η βαλεριάνα (Valeriana officinalis) είναι πολυετές ποώδες φυτό της οικογένειας Caprifoliaceae, γνωστό για τις καταπραϋντικές του ιδιότητες. Χαρακτηρίζεται από ψηλό, όρθιο βλαστό (έως 1,5 μ.), πτεροσχιδή φύλλα και άνθη από ανοιχτό ροζ έως λευκά. Η ρίζα της έχει χαρακτηριστική οσμή και αποτελεί το κύριο θεραπευτικό μέρος του φυτού.
Κατανομή και συλλογή
Η βαλεριάνα ευδοκιμεί στις εύκρατες κλιματικές ζώνες της Ευρώπης και της Ασίας, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας – κυρίως σε υγρούς λειμώνες, δασικές εκτάσεις και κοιλάδες ποταμών. Η συλλογή των ριζών πραγματοποιείται το φθινόπωρο του δεύτερου έτους, όταν η συγκέντρωση των ενεργών ουσιών είναι στο υψηλότερο επίπεδο.
Θεραπευτικά μέρη και σύσταση
Χρησιμοποιείται κυρίως η ρίζα (Radix Valerianae), η οποία περιέχει αιθέρια έλαια και μια πλούσια γκάμα δραστικών ουσιών, τις οποίες θα εξετάσουμε αναλυτικά στην επόμενη παράγραφο.
Δραστικές ουσίες στη βαλεριάνα
Βαλεποτριώτες (valtrate, divaltrate, isovaltrate)
Αποτελούν λιποφιλικές ενώσεις, μοναδικές για το γένος Valeriana. Έχουν άμεση ηρεμιστική και αγχολυτική δράση, δρώντας στο GABAεργικό σύστημα. Οι βαλεποτριώτες είναι χημικά ασταθείς, αλλά καθοριστικοί για την άμεση καταπραϋντική επίδραση.
Ισοβαλεριανικό οξύ
Χημικά πρόκειται για λιπαρό οξύ με χαρακτηριστικό άρωμα, το οποίο συμμετέχει στη χαλάρωση των λείων μυών. Πιστεύεται ότι ενισχύει τη δράση του GABA στον εγκέφαλο – ενός νευροδιαβιβαστή που ρυθμίζει τη νευρική διέγερση.
Γ-αμινοβουτυρικό οξύ (GABA)
Αν και σε χαμηλές συγκεντρώσεις, υπάρχει στη ρίζα της βαλεριάνας. Δεν διαπερνά άμεσα τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, αλλά η συνύπαρξή του με άλλες ενώσεις ενισχύει τη νευροανασταλτική μετάδοση.
Αιθέρια έλαια (0,5–2%)
Στη σύνθεσή τους περιλαμβάνονται οι ακόλουθες ενώσεις:
-
Βορνεόλη– με αντισηπτική και ήπια ηρεμιστική δράση·
-
Καμφένιο – δρα σπασμολυτικά στο γαστρεντερικό σύστημα·
-
β-Καρυοφυλλένιο – με αντιφλεγμονώδη και αγχολυτική δράση·
-
Βαλερενάλη και βαλεριανικό οξύ – συμβάλλουν στο χαρακτηριστικό άρωμα και στη χαλαρωτική επίδραση.
Λιναλόλη και άλλοι τερπένιοι
Πρόκειται για αρωματικές ενώσεις με ήπια καταπραϋντική δράση που συμβάλλουν στη συνολική αγχολυτική δραστηριότητα του φυτού. Η λιναλόλη ερευνάται επίσης για πιθανές νευροπροστατευτικές ιδιότητες.
Αλκαλοειδή
Απαντώνται σε εξαιρετικά μικρές ποσότητες (ίχνη), με περιορισμένη φυσιολογική σημασία, αλλά συμμετέχουν στο πολύπλοκο φυτοχημικό προφίλ του φυτού.
Φλαβονοειδή (εσπεριδίνη, λουτεολίνη, απιγενίνη)
Διαθέτουν αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και συμβάλλουν επίσης στη νευροπροστατευτική δράση. Η απιγενίνη έχει ήπια συγγένεια με τους υποδοχείς βενζοδιαζεπίνης.
Σε τι βοηθά η βαλεριάνα;
Η βαλεριάνα (Valeriana officinalis) είναι ένα από τα πιο χρησιμοποιούμενα φαρμακευτικά βότανα για την ηρεμία του νευρικού συστήματοςλόγω της αποδεδειγμένης αποτελεσματικότητάς της και του πλήρους χημικού της προφίλ. Χάρη στις δραστικές της ουσίες, ασκεί πληθώρα επιδράσεων στον οργανισμό που δεν επιδέχονται αμφισβήτηση.
Ακολουθούν τα κύρια αποδεδειγμένα οφέλη της:
Μειώνει το άγχος και την ψυχοσωματική ένταση
Η βαλεριάνα ενισχύει τη δράση του γ-αμινοβουτυρικού οξέος (GABA) στον εγκέφαλο – βασικού νευροδιαβιβαστή που αναστέλλει την υπερδιέγερση. Αυτό οδηγεί σε αίσθημα ηρεμίας και ανακούφιση από το χρόνιο ή περιστασιακό στρες.
Βοηθά στον ύπνο σε άτομα με αϋπνία
Πολλές έρευνες δείχνουν ότι το εκχύλισμα βαλεριάναςμειώνει τον χρόνο που χρειάζεται για να αποκοιμηθεί κανείς, βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου και μειώνει τα νυχτερινά ξυπνήματα – χωρίς να προκαλεί εξάρτηση ή υπνηλία την επόμενη ημέρα.
Ανακουφίζει μυϊκούς σπασμούς και νευρική ένταση στο σώμα
Χάρη στην περιεκτικότητά της σε βαλεριανικό οξύ και τερπένια, η βαλεριάνα δρα σπασμολυτικά, ιδιαίτερα στη λείων μυών – μπορεί να βοηθήσει σε γαστρεντερική δυσφορία, πόνους περιόδου ή ένταση στον αυχένα και την πλάτη.
Υποστηρίζει την καρδιακή υγεία σε περιόδους νευρικής διέγερσης
Η βαλεριάνα μπορεί να επηρεάσει θετικά το αίσθημα ταχυκαρδίας και τον αυξημένο καρδιακό ρυθμό που συνδέονται με το άγχος, χάρη στη ήπια καταπραϋντική και ρυθμιστική της δράση στο αυτόνομο νευρικό σύστημα.
Βελτιώνει τη συγκέντρωση σε άτομα με αυξημένο άγχος
Σε περιόδους χρόνιας έντασης, η βαλεριάνα συμβάλλει στην αποκατάσταση της πνευματικής διαύγειας, μειώνοντας τον «εσωτερικό θόρυβο» και τις ανήσυχες σκέψεις.
Δοκιμάστε τη «Βαλεριάνα» από τη VitaOn
Σε ποια μορφή μπορεί να ληφθεί η βαλεριάνα;
Η βαλεριάνα μπορεί να λαμβάνεται σε διάφορες μορφές, ανάλογα με τις ανάγκες, τις προτιμήσεις και τον σκοπό της χρήσης.
Κάθε μορφή έχει τα ιδιαίτερά της χαρακτηριστικά, αλλά η πιο αποτελεσματική και ταχύτερα απορροφήσιμη είναι το βάμμα – όχι τυχαία προτιμάται τόσο στην κλινική πρακτική όσο και στη λαϊκή ιατρική. Ο λόγος είναι προφανής: το αλκοόλ είναι εξαιρετικός διαλύτης και το προκύπτον εκχύλισμα περιέχει το υψηλότερο ποσοστό κάθε δραστικής ουσίας.
Βάμμα (αλκοολούχο εκχύλισμα)
Αυτή είναι η πιο συμπυκνωμένη και άμεσα δραστική μορφή. Οι δραστικές ουσίες εκχυλίζονται σε αλκοόλη, γεγονός που εξασφαλίζει υψηλή βιοδιαθεσιμότητα – δηλαδή ο οργανισμός τις απορροφά γρήγορα και αποτελεσματικά. Η δοσολογία μπορεί να ρυθμιστεί εύκολα, συνήθως 20–30 σταγόνες σε λίγο νερό.
Τα πλεονεκτήματα της λήψης βάμματος σε σύγκριση με άλλες μεθόδους είναι:
-
Πιο γρήγορη δράση σε περιπτώσεις άγχους, έντασης και κακής ποιότητας ύπνου
-
Κατάλληλο για χρόνια ή περιστασιακή χρήση
-
Εκχυλίζει και τα λιποδιαλυτά συστατικά (αιθέρια έλαια, βαλεποτριώτες), τα οποία δύσκολα αποδεσμεύονται σε ρόφημα.
Κάψουλες και δισκία
Εύχρηστη μορφή με ακριβή δοσολογία. Συχνά περιέχουν τυποποιημένο ξηρό εκχύλισμα, γεγονός που εξασφαλίζει σταθερή συγκέντρωση δραστικών συστατικών. Κατάλληλα για άτομα που δεν αντέχουν τη γεύση των βαμμάτων ή επιθυμούν διακριτική λήψη κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η δράση είναι πιο αργή και μερικές φορές πιο ήπια σε σύγκριση με το βάμμα.
Ρόφημα από ρίζα βαλεριάνας
Φυσικός και παραδοσιακός τρόπος λήψης. Έχει ήπια καταπραϋντική δράση, ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με άλλα βότανα (κράταιγος, λυκίσκος, μελισσόχορτο).
Περιορισμοί των υπόλοιπων μεθόδων:
-
Δεν εκχυλίζει όλα τα δραστικά συστατικά
-
Έχει έντονη, χαρακτηριστική οσμή που απωθεί ορισμένους ανθρώπους
-
Δεν είναι κατάλληλο για άμεση δράση σε περιπτώσεις έντονου στρες
Ξηρή σκόνη ή τριμμένη ρίζα
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή σπιτικών καψουλών, εκχυλισμάτων ή μειγμάτων για ρόφημα. Κατάλληλη για πιο φυσική ή συνδυαστική φυτοθεραπευτική αγωγή.
Αν αναζητάτε γρήγορη, ισχυρή και αποτελεσματική δράση, το βάμμα βαλεριάνας είναι η καλύτερη επιλογή. Ο συνδυασμός της ταχείας απορρόφησης, του πλήρους φάσματος δραστικών ουσιών και της εύκολης δοσολογίας το καθιστά αναντικατάστατο σε περιπτώσεις άγχους, ευερεθιστότητας ή προβλήματα ύπνου.
Πότε συνιστάται η συμπληρωματική λήψη βαλεριάνας;
Η επιπρόσθετη λήψη βαλεριάνας είναι κατάλληλη σε περιπτώσεις:
- Χρόνιου ή οξέος στρες – βοηθά στη μείωση της νευρικής έντασης, της ευερεθιστότητας και του άγχους.
- Αϋπνίας και διαταραχών ύπνου – διευκολύνει την έλευση του ύπνου και συμβάλλει σε πιο ξεκούραστο ύπνο, ιδιαίτερα σε ήπιες έως μέτριες περιπτώσεις.
- Ψυχικής κόπωσης και υπερφόρτωσης – κατάλληλη σε περιόδους έντονης πνευματικής προσπάθειας, εξετάσεων ή απαιτητικής εργασίας.
- Περίοδος διακοπής διεγερτικών ουσιών (π.χ. καφεΐνη, νικοτίνη) – συμβάλλει στην ομαλότερη προσαρμογή του νευρικού συστήματος.
- Νευρικότητα σε γυναίκες κατά το ΠΜΣ ή την εμμηνόπαυση – φυσικό βοήθημα σε άγχος που οφείλεται σε ορμονικές μεταβολές.
- Λειτουργικές καρδιακές διαταραχές νευρικής αιτιολογίας – ως υποστηρικτικό μέσο σε ταχυπαλμία, αίσθημα παλμών ή ήπιες αρρυθμίες.
Οδηγίες για τη λήψη βαλεριάνας
Ημερήσια δόση:
-
Βάμμα:20–30 σταγόνες, 2–3 φορές την ημέρα (σε λίγο νερό)
-
Ξηρό εκχύλισμα (κάψουλες/δισκία): 300–600 mg ημερησίως, κατανεμημένα σε 1–2 δόσεις
-
Ρόφημα: 1–2 φορές την ημέρα, παρασκευασμένο με περίπου 2 g ρίζας
Διάρκεια λήψης:
-
Συνήθως 2–4 εβδομάδες
Εφόσον χρειάζεται, η λήψη μπορεί να συνεχιστεί, αλλά είναι καλό να γίνονται διαλείμματα.
Πότε να λαμβάνεται:
-
Για άγχος: κατά τη διάρκεια της ημέρας
-
Για αϋπνία: 30–60 λεπτά πριν τον ύπνο
-
Καλύτερα πριν το φαγητό (ή 1 ώρα μετά), για καλύτερη απορρόφηση
Συνδυασμοί και αντενδείξεις
Είναι δυνατός ο συνδυασμός με άλλα ηρεμιστικά βότανα όπως το μελισσόχορτο, ο κράταιγος, ο λυκίσκος ή η πασιφλόρα. Να αποφεύγεται ο συνδυασμός με φαρμακευτικά σκευάσματα με καταπραϋντική δράση χωρίς ιατρική συμβουλή. Σε καμία περίπτωση να μη λαμβάνεται σε συνδυασμό με αλκοόλ ή φαρμακευτικά ηρεμιστικά και αγχολυτικά.
Επιπλέον, συνιστάται να μην λαμβάνεται από εγκύους και παιδιά κάτω των 12 ετών χωρίς ιατρική συμβουλή και καθοδήγηση ειδικού.
Πιθανές παρενέργειες
Η βαλεριάνα γενικά είναι καλά ανεκτή, όμως σε παρατεταμένη ή υψηλή δοσολογία, ή σε ευαίσθητα άτομα, ενδέχεται να εμφανιστούν ανεπιθύμητες αντιδράσεις.
Μερικές από αυτές είναι οι εξής:
- Υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας– ιδίως όταν λαμβάνεται το πρωί ή σε συνδυασμό με άλλα ηρεμιστικά σκευάσματα.
- Ζάλη ή ελαφρά σύγχυση – πιο συχνά σε υψηλές δόσεις ή σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.
- Γαστρεντερική δυσφορία – φούσκωμα, ναυτία, σπασμοί, συνήθως κατά τη λήψη ωμής ρίζας ή ροφήματος.
- Πονοκέφαλος – σπάνια, αλλά πιθανή αντίδραση σε περίπτωση ατομικής δυσανεξίας.
- Διαταραχές ύπνου– σε ορισμένα άτομα, ειδικά σε πολύ υψηλές δόσεις, μπορεί να προκαλέσει ανήσυχο ύπνο ή έντονα όνειρα.
- Αλλεργικές αντιδράσεις – εξανθήματα, κνησμός ή άλλες εκδηλώσεις υπερευαισθησίας (πολύ σπάνια).
Σε περίπτωση εμφάνισης ζάλης, παρατεταμένης υπνηλίας ή αλλεργικών συμπτωμάτων – η λήψη πρέπει να διακοπεί. Δεν συνιστάται η οδήγηση ή η εργασία με μηχανήματα μετά τη λήψη βαλεριάνας, ιδιαίτερα κατά την έναρξη της χρήσης ή μετά από βραδινή δόση.
Συχνές ερωτήσεις
Είναι αποτελεσματικό το βότανο βαλεριάνα σύμφωνα με την επιστήμη;
Ναι, είναι ένα από τα βότανα με τα περισσότερα επιστημονικά δεδομένα που επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητά του.
Για ποιους σκοπούς χρησιμοποιείται η βαλεριάνα;
Χρησιμοποιείται για κρίσεις πανικού, άγχος, αϋπνία και αυξημένο στρες.
Μπορεί να συνδυαστεί με άλλα βότανα;
Ναι, συχνά συνδυάζεται με μέντα, κράταιγο, λυκίσκο ή πασιφλόρα.
Πηγές:
Αφήστε σχόλιο