Τι είναι οι τοξίνες στο σώμα και πώς να τις αναγνωρίσετε;

Οι τοξίνες είναι βλαβερές ουσίες που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τις λειτουργίες του σώματος. Μπορεί να παράγονται εσωτερικά (ενδογενείς) ή να εισέρχονται απ’ έξω (εξωγενείς).

Υπό φυσιολογικές συνθήκες ο οργανισμός μας τις αντιμετωπίζει μέσω διαφορετικών μηχανισμών αποτοξίνωσης, αλλά όταν η ποσότητά τους γίνει υπερβολικά μεγάλη ή αυτά τα συστήματα υπερφορτωθούν, οι τοξίνες αρχίζουν να συσσωρεύονται και να βλάπτουν τους ιστούς και τα όργανα.

Οι τοξίνες μπορούν να ταξινομηθούν ανάλογα με την προέλευση και τον τρόπο δράσης τους. Ακολουθούν μερικά από τα πιο συνηθισμένα είδη.

Εξωγενείς τοξίνες

Οι εξωγενείς τοξίνες στον οργανισμό είναι όλες οι τοξικές ουσίες ή οι πρόδρομοί τους που εισέρχονται στο σώμα μέσω του περιβάλλοντος, είτε μέσω της τροφής και του νερού, είτε μέσω του αέρα, του εδάφους ή της ακτινοβολίας.

Ενδογενείς τοξίνες

Οι ενδογενείς τοξίνες είναι εσωτερικές τοξικές απόβλητες ουσίες που παράγει ο οργανισμός κατά τη διάρκεια φυσιολογικών μεταβολικών διεργασιών ή σε διάφορες διαταραχές.

Σχηματίζονται μέσα στον οργανισμό, συνήθως ως αποτέλεσμα από:

• Την πέψη: Κατά τη ζύμωση και σήψη της μη διασπασμένης τροφής στα έντερα.

• Τον μεταβολισμό: Κατά τη βιοχημική μετατροπή πολλών ουσιών παράγονται φυσικά παραπροϊόντα από τις κυτταρικές διεργασίες.

• Ορμονική ανισορροπία: Η υπερβολική ποσότητα ορισμένων ορμονών μπορεί να έχει τοξική δράση αν δεν μεταβολίζονται σωστά.

Μικροβιακές τοξίνες

Αυτές είναι ουσίες που παράγονται από παθογόνα βακτήρια, ιούς ή μύκητες.

Παραδείγματα τέτοιων είναι:

• Τοξίνες σε εντερική δυσβίωση: Εμφανίζονται όταν διαταράσσεται η ισορροπία ανάμεσα στα ωφέλιμα και τα βλαβερά βακτήρια στα έντερα.

• Μυκητιακές μυκοτοξίνες: Συχνότερα εκκρίνονται από μούχλες όπως ο Aspergillus.

Συναισθηματικές και ορμονικές «τοξίνες»

Αν και δεν είναι υλικές ουσίες, το χρόνιο στρες, η αγχώδης διαταραχή και τα αρνητικά συναισθήματα επηρεάζουν την ορμονική ισορροπία. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις που μοιάζουν με τοξικό φορτίο — με κόπωση, πονοκέφαλο, αϋπνία και πεπτικές διαταραχές.

Στη σύγχρονη καθημερινότητα είμαστε σχεδόν διαρκώς εκτεθειμένοι σε διάφορες τοξικές ουσίες. Μερικές φορές αυτό συμβαίνει απαρατήρητα, αλλά με τον καιρό αυτές συσσωρεύονται και μπορεί να οδηγήσουν σε χρόνια κόπωση, ευερεθιστότητα, πεπτικά προβλήματα και άλλες ενοχλήσεις.

Ακολουθούν οι πιο συνηθισμένες πηγές τοξινών και οι τρόποι με τους οποίους εισέρχονται στον οργανισμό.

Διατροφικές πηγές

Μια σημαντική ομάδα πηγών, που στη σύγχρονη εποχή αποτελούν αρκετά σοβαρή απειλή για την ανθρώπινη υγεία για πολλούς λόγους.

Μπορεί να είναι:

• Περιστοφές και λιπάσματα: Βρίσκονται πάνω στα φρούτα, τα λαχανικά και τα δημητριακά.

• Πρόσθετα σε επεξεργασμένα τρόφιμα: Σταθεροποιητές, τεχνητά χρώματα, συντηρητικά και ενισχυτικά γεύσης.

• Βαρέα μέταλλα σε ψάρια: Για παράδειγμα υδράργυρος σε μεγαλύτερα θαλασσινά ψάρια.

• Πλαστικό και συσκευασίες: Ουσίες όπως η BPA (διφαινόλη Α), που εκλύονται από πλαστικές συσκευασίες κατά τη θέρμανση.

• Φάρμακα (ορμόνες, αντιβιοτικά, αντιπαρασιτικά): Εισέρχονται στο σώμα μας μέσω της κατανάλωσης ζωικών προϊόντων, στα οποία τα ζώα είχαν εκτεθεί σε προληπτική χορήγηση αυτών των φαρμακολογικών ουσιών.

Εισέρχονται στο σώμα μέσω κατανάλωσης και πέψης, ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχουν αρκετές φυτικές ίνες και αντιοξειδωτικά για να βοηθήσουν στην αποβολή τους.

Αέρας και περιβάλλον

Λόγω της έντονης κυκλοφορίας, της βιομηχανικής παραγωγής και της ρύπανσης, στον αέρα υπάρχουν αέρια, λεπτά αιωρούμενα σωματίδια και άλλες τοξικές ουσίες. Αυτές εισέρχονται στον οργανισμό μέσω της αναπνοής. Παρόμοιο αποτέλεσμα έχουν και επιβλαβείς συνήθειες όπως το κάπνισμα, ιδιαίτερα σε κλειστούς χώρους με κακό αερισμό.

Καλλυντικά και οικιακά χημικά

Τα καλλυντικά προϊόντα και τα οικιακά χημικά συχνά περιέχουν ουσίες όπως parabens, φθαλικές ενώσεις και συνθετικά αρώματα, που συναντώνται σε κρέμες, καλλυντικά, σαμπουάν και αρώματα.

Τα καθαριστικά προϊόντα επίσης συχνά περιλαμβάνουν δραστικές ενώσεις όπως αμμωνία και χλωρίνη. Αυτές οι ουσίες μπορούν να εισέλθουν στο σώμα μέσω του δέρματος, ειδικά με συχνή χρήση ή όταν υπάρχει ερεθισμένος ή κατεστραμμένος δερματικός φραγμός.

Φάρμακα και ιατρικά σκευάσματα

Τα φάρμακα και τα ιατρικά σκευάσματα επίσης μπορεί να είναι πηγή τοξινών, ιδιαίτερα με παρατεταμένη λήψη παυσίπονων, αντιβιοτικών, αντιφλεγμονωδών ή ορμονικών σκευασμάτων.

Η αναισθησία και τα εμβόλια, όταν εφαρμόζονται επανειλημμένα, μερικές φορές περιέχουν υπολειμματικές χημικές ουσίες. Αυτές εισέρχονται στον οργανισμό μέσω του πεπτικού συστήματος ή απευθείας στο αίμα με την ένεση.

Στρες και τρόπος ζωής

Η επίδραση του στρες και ο τρόπος ζωής έχουν καθοριστικό ρόλο στη συσσώρευση τοξινών στον οργανισμό. Το χρόνιο στρες αυξάνει τα επίπεδα της κορτιζόλης και καταστέλλει τις διαδικασίες αποτοξίνωσης στο ήπαρ.

Η ανεπαρκής ξεκούραση και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας επιβραδύνουν την κυκλοφορία του αίματος και την αποβολή των αποβλήτων, ενώ η μειωμένη πρόσληψη νερού και φυτικών ινών δυσχεραίνει την αποβολή των τοξινών μέσω ούρων και κοπράνων.

Παράγοντες κινδύνου για τη συσσώρευση του στρες είναι η κακή διατροφή, η ακινησία, η χρόνια χρήση φαρμάκων, η ζωή σε μολυσμένο περιβάλλον, η ανεπαρκής ενυδάτωση και η έλλειψη φυσικών χηλικών ουσιών όπως τα λαχανικά, τα βότανα και οι αντιοξειδωτικοί παράγοντες.

Οι τοξίνες αποτελούν ξένες ή βλαβερές ουσίες που παρεμβαίνουν στις φυσιολογικές βιοχημικές διεργασίες του σώματος. Μπορούν να διαταράξουν τις λειτουργίες των ενζύμων, να μπλοκάρουν την επικοινωνία μεταξύ των κυττάρων και να προκαλέσουν βλάβη στις κυτταρικές δομές.

Ένας από τους βασικούς μηχανισμούς με τους οποίους οι τοξίνες βλάπτουν είναι η πρόκληση οξειδωτικού στρες — κατάσταση όπου σχηματίζονται ελεύθερες ρίζες σε μεγαλύτερη ποσότητα απ’ ό,τι μπορεί να εξουδετερώσει ο οργανισμός.

Αυτό οδηγεί σε βλάβες στο DNA, στις πρωτεΐνες και στα λιπίδια, που διακυβεύουν τις ζωτικές λειτουργίες των κυττάρων και επιταχύνουν τις διαδικασίες γήρανσης.

Επιπλέον οι τοξίνες μπορούν να διαταράξουν την ορμονική ισορροπία, να επηρεάσουν αρνητικά τις λειτουργίες του ήπατος και των νεφρών και να εμποδίσουν τις μεταβολικές διεργασίες.

Η συσσώρευσή τους στους ιστούς δημιουργεί επιπλέον φόρτο στα όργανα που είναι υπεύθυνα για τον καθαρισμό του σώματος και με τον χρόνο μπορεί να οδηγήσει σε λειτουργικές βλάβες.

Ορισμένες τοξίνες έχουν σωρευτικό αποτέλεσμα — δεν αποβάλλονται πλήρως, αλλά αποτίθενται σε λιπώδεις ιστούς, στις αρθρώσεις ή στο νευρικό σύστημα, όπου μπορούν να παραμείνουν για χρόνια και να ασκούν μακροχρόνια αρνητική επίδραση στην υγεία.

Η επίδρασή τους δεν περιορίζεται μόνο σε συγκεκριμένα όργανα – διαταράσσουν την εσωτερική βιοχημική ισορροπία και αποδυναμώνουν τους φυσικούς αμυντικούς μηχανισμούς του οργανισμού.

Ο οργανισμός διαθέτει μερικά βασικά συστήματα και όργανα υπεύθυνα για την εξουδετέρωση και αποβολή των τοξικών ουσιών.

Αυτά είναι:

• Ήπαρ: Το ήπαρ παίζει κεντρικό ρόλο στη διαδικασία αποτοξίνωσης. Διασπά τις βλαβερές ενώσεις σε πιο ασφαλείς μορφές, οι οποίες στη συνέχεια αποβάλλονται μέσω της χολής ή των νεφρών.

• Νεφρά: Τα νεφρά φιλτράρουν το αίμα και αποβάλλουν τις τοξίνες μέσω των ούρων.

• Δέρμα: Το δέρμα συμμετέχει επίσης στον καθαρισμό του σώματος, αποβάλλοντας μέρος των αποβλήτων μέσω του ιδρώτα.

• Πεπτικό σύστημα: Τα έντερα και το πεπτικό σύστημα έχουν καθοριστική λειτουργία, καθώς τα μη απορροφημένα υπολείμματα τροφής και οι τοξίνες αποβάλλονται μέσω της αφόδευσης, ενώ η υγιής εντερική χλωρίδα συμβάλλει στη συγκράτηση και την εξουδετέρωση βλαβερών ενώσεων.

• Λεμφικό σύστημα: Το λεμφικό σύστημα μεταφέρει τα κυτταρικά απόβλητα και συμβάλλει στην ανοσολογική άμυνα, ενώ οι πνεύμονες αποβάλλουν πτητικές τοξίνες μέσω του εκπνεόμενου αέρα.

Όλα αυτά τα όργανα λειτουργούν σε συντονισμό, αλλά με παρατεταμένη καταπόνηση και χωρίς υποστήριξη, η αποτελεσματικότητά τους μπορεί να μειωθεί.

Όταν στο σώμα συσσωρεύονται καρκινογόνες ουσίες και τοξίνες σε ποσότητες που ξεπερνούν την ικανότητα του οργανισμού να τις εξουδετερώνει και να τις αποβάλλει, αυτό συχνά εκδηλώνεται με διάφορα μη ειδικά συμπτώματα.

Αυτά τα σημάδια δεν συνδέονται πάντα άμεσα με τοξικό φορτίο, αλλά μπορεί να αποτελούν σημαντικό σήμα ότι ο οργανισμός είναι υπερφορτωμένος και χρειάζεται υποστήριξη.

Αυτά είναι μερικά από τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα:

• Μόνιμη κόπωση και έλλειψη ενέργειας, ακόμη και μετά από ξεκούραση ή ύπνο

• Θολή σκέψη, δυσκολία συγκέντρωσης, ξεχαστικότητα

• Συχνοί πονοκέφαλοι ή αίσθημα πίεσης στο κεφάλι χωρίς προφανή αιτία

• Προβλήματα πέψης όπως φούσκωμα, αέρια, δυσκοιλιότητα, καούρες

• Δερματικά προβλήματα: Εμφάνιση ακμής, εξανθημάτων, ξηρότητας, κνησμού

• Δυσάρεστη αναπνοή ή λευκή επίστρωση στη γλώσσα

• Αυξημένη ευερεθιστότητα, άγχος ή εναλλαγές διάθεσης

• Διαταραχές ύπνου: Δυσκολία στην έλευση του ύπνου ή ανήσυχος ύπνος

• Συχνή εμφάνιση κρυολογημάτων ή λοιμώξεων, κάτι που μπορεί να δείχνει εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα

• Δυσανεξία σε έντονες μυρωδιές, αλκοόλ ή συγκεκριμένα τρόφιμα, που παλαιότερα δεν προκαλούσαν πρόβλημα

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι αυτά τα συμπτώματα μπορεί να έχουν και άλλες αιτίες. Όμως, όταν πολλά από αυτά εμφανίζονται ταυτόχρονα και για μεγάλο διάστημα, ειδικά σε συνθήκες ανθυγιεινού τρόπου ζωής ή περιβάλλοντος, είναι πολύ πιθανό να πρόκειται για συσσώρευση τοξικών ουσιών στον οργανισμό.

Υπάρχουν εξειδικευμένες εργαστηριακές εξετάσεις που μπορούν να ανιχνεύσουν την παρουσία συγκεκριμένων τοξικών ουσιών στον οργανισμό – όπως βαρέα μέταλλα, φυτοφάρμακα, διαλύτες, μυκοτοξίνες και άλλα. Αυτές πραγματοποιούνται μέσωανάλυσης αίματος, ούρων, μαλλιών και μερικές φορές κοπράνων, ανάλογα με τον τύπο της τοξίνης.

Οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες μέθοδοι περιλαμβάνουν:

• Τεστ για βαρέα μέταλλα (όπως υδράργυρος, μόλυβδος, κάδμιο, αρσενικό): Συχνά πραγματοποιούνται με εξέταση αίματος ή ούρων, μερικές φορές μετά από χορήγηση χηλικού παράγοντα.

• Έλεγχος ηπατικών και νεφρικών ενζύμων: Δεν δείχνει άμεσα την παρουσία τοξινών, αλλά μπορεί να υποδηλώσει δυσλειτουργία των οργάνων που είναι υπεύθυνα για την αποτοξίνωση.

• Αξιολόγηση οξειδωτικού στρες: Μέσω μέτρησης δεικτών όπως η γλουταθειόνη, η λιπιδική υπεροξείδωση ή τα επίπεδα αντιοξειδωτικών.

• Ανάλυση μικροβιώματος και διαπερατότητας του εντέρου: Μπορεί έμμεσα να δείξει εάν τοξίνες από το έντερο περνούν στο αίμα.

• Μυκοτοξίνες και διαλύτες στα ούρα: Εξειδικευμένα τεστ, τα οποία δεν γίνονται ρουτίνα, αλλά διατίθενται σε ορισμένα εργαστήρια.

Ένα εργαστήριο μπορεί να δώσει σημαντικές ενδείξεις και επιβεβαίωση σε περίπτωση υποψίας για τοξικό φορτίο, ειδικά όταν αναζητείται συγκεκριμένος τύπος τοξίνης. Ωστόσο δεν υπάρχει καθολικό τεστ που να μετρά συνολικά το «τοξικό φορτίο» του οργανισμού.

Γι’ αυτό είναι σημαντικό τα αποτελέσματα να ερμηνεύονται στο σωστό πλαίσιο, με τη βοήθεια γιατρού ή ειδικού στη λειτουργική ιατρική.

Αν και το ανθρώπινο σώμα διαθέτει φυσικούς μηχανισμούς καθαρισμού και αποβολής βλαβερών ουσιών, ο σύγχρονος τρόπος ζωής συχνά το εκθέτει σε τοξίνες σε ποσότητες που ξεπερνούν την ικανότητά του να τις διαχειριστεί αποτελεσματικά.

Η συσσώρευση αυτών των ουσιών μπορεί να διαταράξει τον μεταβολικό ισορροπία, να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό σύστημα και να επιβαρύνει όργανα όπως το ήπαρ, τα νεφρά και το έντερο.

Γι’ αυτό η περιοδική αποτοξίνωση δεν αντικαθιστά, αλλά υποστηρίζει τις φυσικές διεργασίες του οργανισμού.

Η τακτική υποστήριξη του σώματος μέσω σύντομων προγραμμάτων αποτοξίνωσης ή με στοχευμένες αλλαγές στη διατροφή και τις συνήθειες μπορεί να μειώσει σημαντικά τις φλεγμονές και να βελτιώσει τη λειτουργία των οργάνων. Αυτό με τη σειρά του αποκαθιστά την ενεργητικότητα και επιταχύνει την ανάρρωση μετά από στρες, ασθένεια ή φαρμακευτική αγωγή.

Επιπλέον, η αποτοξίνωση δίνει τη δυνατότητα στον οργανισμό να απαλλαγεί από συσσωρευμένα απόβλητα, τα οποία διαφορετικά μπορεί να παραμένουν κρυμμένα στον λιπώδη ιστό, στο έντερο ή στο λεμφικό σύστημα.

Η περιοδική αποτοξίνωση του οργανισμού δεν πρέπει να θεωρείται ως ακραία νηστεία ή μόδα, αλλά ως συνειδητή και μετρημένη φροντίδα για την εσωτερική καθαρότητα και τη βιοχημική ισορροπία.

Όταν εφαρμόζεται σωστά, μπορεί να συμβάλει σε καλύτερη πέψη, πιο υγιές δέρμα, καλύτερη διάθεση και γενικά – σε πιο αποτελεσματική λειτουργία ολόκληρου του οργανισμού.

Η συμβουλή γιατρού είναι απαραίτητη όταν έχετε παρατεταμένα ή επιδεινούμενα συμπτώματα τοξινών, υποψία δηλητηρίασης, χρόνια δυσφορία χωρίς σαφή αιτία ή πριν από την έναρξη έντονου προγράμματος αποτοξίνωσης, ειδικά σε περίπτωση συνυπαρχόντων νοσημάτων, εγκυμοσύνης ή λήψης φαρμάκων.

Πώς εισέρχονται οι τοξίνες στο σώμα;

Μπορεί να παραχθούν από τον ίδιο μας τον οργανισμό ή να εισέλθουν μέσω του περιβάλλοντος.

Είναι σημαντικό να καταναλώνουμε καθαρά τρόφιμα για να αποφύγουμε τη συσσώρευση τοξινών;

Ναι, η τροφή είναι βασική πηγή τοξινών κάθε είδους – είναι σημαντικό τόσο να επιλέγουμε προσεκτικά τις πηγές τροφίμων όσο και να πλένουμε καλά τα προϊόντα πριν από την κατανάλωση.

Ποια όργανα είναι οι κύριοι αποτοξινωτές στο σώμα;

Αυτά είναι το ήπαρ και τα νεφρά. Το ήπαρ εξουδετερώνει τις τοξίνες μέσω ενζυμικών διεργασιών και τις μετατρέπει σε υδατοδιαλυτές μορφές που μπορούν να αποβληθούν από τον οργανισμό. Τα νεφρά, με τη σειρά τους, φιλτράρουν το αίμα και αποβάλλουν τα απόβλητα μέσω των ούρων.

Επιπλέον, το δέρμα, οι πνεύμονες και το έντερο συμμετέχουν επίσης στις διαδικασίες αποτοξίνωσης, αποβάλλοντας βλαβερές ουσίες μέσω της εφίδρωσης, της αναπνοής και της αφόδευσης.

Πηγές:

• https://www.openaccessjournals.com/articles/understanding-toxicology-the-science-of-poisons-and-their-effects-16259.html

• https://hms.harvard.edu/news/toxin-response