Πιθανώς οι περισσότεροι αναγνώστες έχουν ακούσει τον όρο "βήχας γαϊδάρου", αλλά λίγοι γνωρίζουν ότι στην πραγματικότητα αυτό είναι το λαϊκό όνομα ενός σοβαρού νοσήματος, δηλαδή του κοκκύτη.
Σε αυτό το άρθρο θα σας παρουσιάσουμε τον αιτιολογικό παράγοντα της νόσου, πώς εκφράζονται τα συμπτώματα και, κυρίως, γιατί είναι σημαντικό να τηρούμε αυστηρά το εμβολιαστικό ημερολόγιο.
Τι είναι ο κοκκύτης
Ο κοκκύτης, γνωστός και ως βήχας γαϊδάρου, είναι υψηλά μεταδοτική (μολυσματική) βακτηριακή λοίμωξη, που προκαλείται από το βακτήριο Bordetella pertussis.
Η νόσος, που προκαλείται από το βακτήριο, επηρεάζει κυρίως το αναπνευστικό σύστημα, προκαλώντας σοβαρό και βαθύ βήχα, που μπορεί να διαρκέσει ολόκληρους μήνες. Είναι τραχύς, και ο ήχος μετά από κρίση βήχα, όταν ο άνθρωπος προσπαθεί να αναπνεύσει, μοιάζει με τους ήχους που βγάζει ο γάιδαρος. Από εκεί προέρχεται και το λαϊκό όνομα του κοκκύτη.
Παράγοντες κινδύνου για τη νόσο
Λόγω της σοβαρότητας της νόσου και της υψηλής μολυσματικότητας του βακτηρίου, έχει αναπτυχθεί υποχρεωτικό εμβόλιο, το οποίο αποτελεί μέρος του εμβολιαστικού ημερολογίου.
Χορηγείται σε όλα τα νεογνά (με τη μορφή συνδυαστικού εμβολίου - τέτανος, διφθερίτιδα, κοκκύτης) σε σειρά 5 ξεχωριστών δόσεων. Το εμβόλιο επαναλαμβάνεται με τη μορφή αναμνηστικής δόσης μόνο για τέτανο και κοκκύτη στην ηλικία 11-12 ετών, ενώ στους ενήλικες χορηγείται κάθε 10 χρόνια.
Ο κύριος παράγοντας κινδύνου είναι η παράλειψη του εμβολίου λόγω αμέλειας ή εκούσια.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου μπορεί να είναι:
- Ηλικία - παιδιά κάτω των 6 μηνών, που δεν έχουν ακόμη ολοκληρώσει τον κύκλο των 5 δόσεων, έχουν αυξημένο κίνδυνο λοίμωξης.
- Αδύναμο ανοσοποιητικό - ανοσοκατασταλμένοι και άνθρωποι με μειωμένη υγεία, λόγω νόσου ή θεραπείας με συγκεκριμένα φάρμακα, έχουν επίσης υψηλότερες πιθανότητες να μολυνθούν από το βακτήριο.
- Επαφή με μολυσμένο
- Εξασθενημένη ειδική ανοσία - αυτό συμβαίνει όταν έχει περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα από τον τελευταίο εμβολιασμό.
Η πρόληψη αυτής της νόσου βασίζεται στην τακτική εμβολίαση κατά του κοκκύτη.
Τρόποι εξάπλωσης του βήχα γαϊδάρου
Ο βήχας γαϊδάρου είναι ιδιαίτερα μεταδοτική λοιμώδης νόσος, που μεταδίδεται κυρίως μέσω της αεροσταγονιδιακής οδού.
Η μετάδοση πραγματοποιείται συχνότερα με έναν από τους παρακάτω μηχανισμούς:
- Κατά το βήχα και το χασμουρητό - όταν ένα μολυσμένο άτομο βήχει ή χασμουριέται, μικροσκοπικά σταγονίδια που περιέχουν βακτήρια εξαπλώνονται στον αέρα. Σε περίπτωση εισπνοής από άλλο άτομο, μπορεί να οδηγήσει σε μόλυνση εάν δεν υπάρχει ανοσία.
- Στενή επαφή - τα ίδια σταγονίδια, που προκύπτουν από τις διαδικασίες της αναπνοής και της εκπνοής, μπορούν να εξαπλωθούν σε μικρότερες αποστάσεις και η μόλυνση να πραγματοποιηθεί μέσω στενής επαφής μεταξύ υγιούς ατόμου και φορέα της λοίμωξης.
- Αγγίζοντας μολυσμένες επιφάνειες.
- Αυτή η ιδιαίτερα μεταδοτική νόσος είναι πιο μολυσματική στα αρχικά στάδια, όταν εμφανίζεται με συμπτώματα παρόμοια με γρίπη και μέχρι δύο εβδομάδες μετά την εμφάνιση του βήχα.
Συμπτώματα του κοκκύτη
Τα συμπτώματα της νόσου διαφέρουν ανάλογα με το στάδιο της εξέλιξής της.
Ο κοκκύτης εξελίσσεται σε τρία στάδια.
Πρώιμο στάδιο (καταρροϊκό)
Αυτό το στάδιο διαρκεί 1-2 εβδομάδες, και τα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά των κοινών κρυολογημάτων.
Μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Καταρροή
- Ελαφρύς βήχας
- Φτάρνισμα
- Αυξημένη θερμοκρασία (όχι πάνω από 38 βαθμούς)
- Υγρά και ερεθισμένα μάτια.
Προχωρημένο στάδιο (παροξυσμικό)
Αναπτύσσονται σοβαρές κρίσεις βήχα, που μπορεί να έχουν μεγάλη διάρκεια. Μετά από κρίση, ο άνθρωπος μένει “χωρίς αέρα”, και οι σπασμωδικοί βρόγχοι δυσκολεύονται να πραγματοποιήσουν τη διαδικασία της εισπνοής, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να εκπέμπουν ήχο παρόμοιο με το γρύλισμα γαϊδάρου.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, παράγεται μεγάλη ποσότητα φλεγμάτων και βλεννωδών εκκρίσεων, και μετά τις κρίσεις οι ασθενείς συχνά κάνουν εμετό. Οι επεισόδια βήχα είναι πολύ εξαντλητικά για τους ασθενείς.
Στάδιο ανάρρωσης (αναρρωτικό)
Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου, τα συμπτώματα σταδιακά υποχωρούν, αλλά επεισόδια βήχα μπορεί να συνεχιστούν ακόμη και μετά από μήνες.
Ο βήχας γαϊδάρου είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος για τα νεογνά και τα μικρά παιδιά, και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε θανάσιμο αποτέλεσμα.
Πιθανές επιπλοκές
Ο κοκκύτης είναι σοβαρή νόσος, που χωρίς θεραπεία έχει ευρύ φάσμα πιθανών επιπλοκών. Αυτές εξαρτώνται πολύ από την ηλικία των μολυσμένων, με τα μικρά παιδιά και τα νεογνά να έχουν τον υψηλότερο κίνδυνο για την ανάπτυξη σοβαρών μορφών επιπλοκών.
Ακολουθεί τι να περιμένετε σε κακή εξέλιξη της νόσου:
- Άπνοια (διακοπή της αναπνοής) - μπορεί να προκύψει μετά από επεισόδιο βήχα και στα μικρότερα παιδιά είναι δυνητικά απειλητική για τη ζωή.
- Πνευμονία - η αναπνευστική λοίμωξη μπορεί να “κατέβει” προς τους πνεύμονες και να οδηγήσει σε σοβαρή φλεγμονή, που μπορεί να προκληθεί τόσο από το Bordetella pertussis όσο και από άλλη δευτερογενή λοίμωξη.
- Σπασμοί - είναι αποτέλεσμα της μειωμένης τροφοδοσίας του εγκεφάλου και κυρίως της μειωμένης παροχής οξυγόνου κατά τη διάρκεια των κρίσεων.
- Εγκεφαλοπάθεια - βλάβη του εγκεφάλου, που προκαλείται από παρατεταμένες περιόδους άπνοιας και σπασμών, κατά τις οποίες πεθαίνουν οι εγκεφαλικοί νευρώνες. Η κατάσταση είναι μόνιμη και οδηγεί σε σοβαρές γνωστικές και κινητικές νευρολογικές βλάβες.
- Αφυδάτωση και απώλεια βάρους - οι κρίσεις βήχα συχνά οδηγούν σε εμετό, διαταράσσοντας τη διατροφή, ενώ ταυτόχρονα αυξάνονται οι απώλειες υγρών και ηλεκτρολυτών.
- Κατάγματα πλευρών - πιο σπάνια κατάσταση, που είναι χαρακτηριστική για ηλικιωμένους με πιο εύθραυστα οστά.
- Ακράτεια ούρων - διαταραγμένος έλεγχος των πυελικών δεξαμενών μπορεί να παρατηρηθεί τόσο σε παιδιά όσο και σε ηλικιωμένους.
- Λοιμώξεις του αυτιού - φλεγμονές του μέσου ωτός, πιο συχνές στα παιδιά. Μπορεί να οδηγήσουν σε προσωρινή ή μόνιμη απώλεια ακοής.
- Θάνατος - σε παγκόσμιο επίπεδο, οι στατιστικές δείχνουν περίπου 1-2% θνησιμότητα στα νεογνά που έχουν μολυνθεί από το βακτήριο.
Ο έγκαιρος εμβολιασμός και η θεραπεία με τα κατάλληλα αντιβιοτικά είναι καθοριστικής σημασίας για την πρόληψη της νόσου και τη θεραπεία της.
Διάγνωση και εξετάσεις
Η διάγνωση της νόσου πραγματοποιείται με βάση τα συμπτώματα του ασθενούς, τα οποία πρέπει να επιβεβαιωθούν από τις αντίστοιχες εργαστηριακές εξετάσεις.
Στο αρχικό στάδιο, ο μη έμπειρος κλινικός μπορεί εύκολα να παραπλανηθεί λόγω της ομοιότητας μεταξύ των συμπτωμάτων του κοκκύτη και αυτών άλλων γριπωδών κρυολογημάτων και λοιμώξεων του αναπνευστικού. Γι’ αυτό, πέρα από την κλινική εκτίμηση, είναι απαραίτητο να απομονωθεί ο αιτιολογικός παράγοντας της λοιμώδους νόσου, που θα δώσει κατεύθυνση και για τη θεραπεία.
Η κλινική εκτίμηση πραγματοποιείται μέσω λήψης λεπτομερούς ιστορικού από τον ασθενή, ακολουθούμενη από φυσική εξέταση.
Σε υποψία κοκκύτη, ο ιατρικός ειδικός μπορεί να ζητήσει τις ακόλουθες εργαστηριακές εξετάσεις:
- Λήψη ρινοφαρυγγικού ή φαρυγγικού εκκρίματος - το βιολογικό υλικό που λαμβάνεται πρέπει να καλλιεργηθεί σε διάφορα μέσα, καθώς αυτός είναι ο πιο αξιόπιστος τρόπος για την ταυτοποίηση του αιτιολογικού παράγοντα. Τα μειονεκτήματα σχετίζονται με το ότι απαιτούνται αρκετές ημέρες και χάνεται πολύτιμος χρόνος. Γι’ αυτό, για αυτό το βακτήριο έχει αναπτυχθεί τεστ PCR, που είναι συντομογραφία της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης. Αυτό εντοπίζει γρήγορα και με ακρίβεια το γενετικό υλικό του βακτηρίου.
- Εξετάσεις αίματος - λαμβάνεται δείγμα αίματος για τη μέτρηση των επιπέδων των λευκών αιμοσφαιρίων, καθώς και για την παρακολούθηση των επιπέδων του CRP - σημαντικής πρωτεΐνης που δείχνει τα επίπεδα φλεγμονής στον οργανισμό.
- Ορολογικές εξετάσεις - αυτές μετρούν την παρουσία αντισωμάτων κατά του βακτηρίου, και το τεστ είναι σημαντικό στα μεταγενέστερα στάδια της νόσου για τη διαπίστωση της ανοσίας έναντι του Bordetella.
- Ακτινογραφία θώρακος - αυτή η απεικονιστική εξέταση των πνευμόνων έχει σκοπό να δείξει εάν η λοίμωξη έχει φτάσει στα κατώτερα τμήματα του αναπνευστικού συστήματος και εάν υπάρχει πνευμονία.
Η διάγνωση της νόσου απαιτεί επαρκή κλινική εμπειρία του γιατρού, καθώς και καλή κρίση. Η επιβεβαίωση της νόσου και η απόδειξη του αιτιολογικού παράγοντα είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την εξέλιξη και τη μείωση του κινδύνου επιπλοκών και θανάτου.
Θεραπεία του κοκκύτη
Η θεραπεία της νόσου περιλαμβάνει τη χρήση διαφόρων προσεγγίσεων με σκοπό την εξάλειψη των λοιμώξεων και την πρόληψη των επιπλοκών.
Εφόσον πρόκειται για βακτηριακή λοίμωξη, η κύρια θεραπεία βασίζεται στη χρήση αντιβιοτικών, με πρώτη επιλογή αυτά της οικογένειας των μακρολιδίων - αζιθρομυκίνη, κλαριθρομυκίνη, ερυθρομυκίνη. Σε περίπτωση αλλεργιών σε αυτή την ομάδα, χρησιμοποιείται τριμεθοπρίμη - σουλφαμεθοξαζόλη.
Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, ιδιαίτερα που επηρεάζουν μικρά παιδιά, διατηρείται επαρκής ενυδάτωση μέσω έγχυσης υδατοαλατούχων διαλυμάτων, υγρασία του αέρα.
Η χρήση αντιβηχικών είναι επίσης καλός τρόπος για τη μείωση των συμπτωμάτων της νόσου. Τα αντιπυρετικά (φάρμακα για τη μείωση της θερμοκρασίας) και η οξυγονοθεραπεία αποτελούν βασικό μέρος της συμπληρωματικής θεραπείας.
Η νοσηλεία των ασθενών που πάσχουν από κοκκύτη είναι σχεδόν υποχρεωτική, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για παιδιά. Η παρακολούθηση στο νοσοκομείο, η ενυδάτωση και η έγχυση ενδοφλέβιων αντιβιοτικών είναι σημαντικά πιο αποτελεσματικές από τη θεραπεία στο σπίτι και την από του στόματος θεραπεία. Σε νοσοκομειακές συνθήκες υπάρχει επίσης πολύ καλύτερος έλεγχος και δυνατότητα αντίδρασης σε περίπτωση εμφάνισης σοβαρών επιπλοκών.
Πότε να συμβουλευτείτε γιατρό
Συχνά οι άνθρωποι μπορεί να παραμελούν τα συμπτώματα ενός κρυολογήματος και ήπιων γριπωδών καταστάσεων. Έχοντας υπόψη ότι από τον κοκκύτη υποφέρουν συχνότερα τα μικρά παιδιά, οι γονείς τους σπάνια μπορούν να παραβλέψουν τα ανησυχητικά σημάδια οποιασδήποτε νόσου, από το ακίνδυνο κρυολόγημα μέχρι τον κοκκύτη.
Όταν πρόκειται για παιδιά, κάθε κατάσταση στην οποία διατηρείται υψηλός πυρετός αποτελεί λόγο ανησυχίας και συμβουλής με γιατρό. Ο βραχνός και εξαντλητικός βήχας είναι άλλο σύμπτωμα που δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο και ακόμη και για έναν μη έμπειρο άνθρωπο, η διαφορά με τον συνηθισμένο βήχα είναι περισσότερο από εμφανής.
Εάν σε κάποια στιγμή από τον παροξυσμικό βήχα αισθανθείτε ότι εσείς ή το παιδί σας σταματάτε να αναπνέετε ή/και παρουσιάζετε κυάνωση των χειλιών και του προσώπου (κυάνωση), αυτό είναι επίσης ένα ανησυχητικό σημάδι που απαιτεί ιατρική προσοχή.
Παρόλο που ξεκινά με γριπώδη συμπτώματα, ο βήχας γαϊδάρου είναι αρκετά συγκεκριμένη νόσος και σπάνια οι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν ότι το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν είναι πιο σοβαρό.
Συχνές ερωτήσεις
Τι είναι ο βήχας γαϊδάρου;
Ο βήχας γαϊδάρου είναι το λαϊκό όνομα της λοιμώδους νόσου “κοκκύτης”, που προκαλείται από το βακτήριο Bordetella pertussis, το οποίο εκδηλώνεται με σοβαρές κρίσεις βήχα, δύσπνοια και πυρετό.
Ποια ομάδα ανθρώπων κινδυνεύει περισσότερο από τη νόσο;
Τα μικρά παιδιά, τα νεογνά και οι ηλικιωμένοι έχουν αυξημένο κίνδυνο για την ανάπτυξη της νόσου και των επιπλοκών της.
Πώς θεραπεύεται η νόσος;
Η αντιβιοτική θεραπεία είναι η πρώτη και μοναδική επιλογή για τη βακτηριακή λοίμωξη που προκαλεί τον κοκκύτη.
1 коментар
Прочетох статията с голям интерес. Обяснено е много ясно как се диагностицира заболяването и какви са начините за лечение.
Αφήστε σχόλιο