Έλλειψη μαγνησίου: 11 συμπτώματα έλλειψης μαγνησίου

Η έλλειψη μαγνησίου είναι μια κατάσταση κατά την οποία η συγκέντρωση μαγνησίου στον ορό του αίματος μαγνησίουπέφτει κάτω από το φυσιολογικό ελάχιστο των 0.75 mmol/L (1.8 mg/dL). Αυτή η διαταραχή μπορεί να επηρεάσει αρνητικά πολλές ζωτικές λειτουργίες του οργανισμού.

Ανάμεσά τους μπορούμε να αναφέρουμε τη νευρομυϊκή διεγερσιμότητα, τον καρδιακό ρυθμό, την ισορροπία των ηλεκτρολυτών, καθώς και πολλά άλλα προβλήματα υγείας που θα αναλύσουμε σήμερα.

Η έλλειψη μαγνησίου μπορεί να προκληθεί από ευρύ φάσμα καταστάσεων και παραγόντων. Μερικοί από αυτούς είναι συχνοί και καλά γνωστοί, ενώ άλλοι παραμένουν λιγότερο αναγνωρίσιμοι στην κλινική πράξη λόγω της χαμηλότερης συχνότητάς τους, παρόλο που επίσης ενέχουν σημαντικό κίνδυνο. Ακολουθούν οι βασικές ομάδες, ταξινομημένες με βάση τη συχνότητα και τη κλινική τους σημασία:

Συχνές καταστάσεις

Ανεπαρκής και μη ισορροπημένη διατροφή

Διατροφή με χαμηλή περιεκτικότητα σε μαγνήσιο – συχνά συνδεδεμένη με υπερβολική κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών, φτωχών σε μέταλλα – αποτελεί βασική αιτία χρόνιας ήπιας έλλειψης. Ομάδες υψηλού κινδύνου είναι οι ηλικιωμένοι, άτομα που ακολουθούν αυστηρές δίαιτες και όσοι πάσχουν από διατροφικές διαταραχές, αλλά και ο μέσος σύγχρονος άνθρωπος, ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες χώρες.

Έντονη σωματική δραστηριότητα και θερμικό στρες

Οι επαγγελματίες αθλητές και άτομα εκτεθειμένα σε παρατεταμένο θερμικό ήσωματικό στρες, μπορούν να χάσουν σημαντικές ποσότητες μαγνησίου μέσω του ιδρώτα. Αν δεν υπάρξει επαρκής αναπλήρωση, αυτό οδηγεί σε συσσωρευτική έλλειψη.

Χρόνια κατάχρηση αλκοόλ

Το αλκοόλ ταυτόχρονα μειώνει την εντερική απορρόφηση μαγνησίου, αυξάνει τις απώλειές του μέσω των ούρων και συχνά συνδυάζεται με ανεπαρκή διατροφή. Η χρόνια κατανάλωση αλκοόλ αποτελεί κλασικό παράγοντα κινδύνου για έντονη υπομαγνησιαιμία και συχνό πρόβλημα σε χώρες με υψηλή κατανάλωση αλκοόλ ανά κάτοικο.

Μακροχρόνια χρήση διουρητικών

Τα θειαζιδικά και αγκύλης διουρητικά (π.χ. φουροσεμίδη, υδροχλωροθειαζίδη) αυξάνουν τη νεφρική αποβολή του μαγνησίου. Ασθενείς με υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια ή κίρρωση, που συχνά υποβάλλονται σε τέτοια θεραπεία, απαιτούν τακτικό έλεγχο ηλεκτρολυτών και συχνά χρειάζονται συμπληρωματική λήψη μαγνησίου.

Γαστρεντερικές απώλειες

Χρόνια διάρροια, εμετοί ή παθήσεις που σχετίζονται με διαταραγμένη απορρόφηση (π.χ. κοιλιοκάκη, νόσος του Crohn, χρόνια παγκρεατίτιδα), οδηγούν σε σημαντικές απώλειες ή ανεπαρκή ικανότητα απορρόφησης.

Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2

Ο ανεξέλεγκτος διαβήτης συνδέεται με αυξημένη αποβολή μαγνησίου λόγω ωσμωτικής διούρησης. Επιπλέον, η αντίσταση στην ινσουλίνη διαταράσσει την ενδοκυτταρική κατανομή του μαγνησίου, γεγονός που μπορεί να επιβαρύνει περαιτέρω την κλινική εικόνα.

Παρατεταμένη χρήση αναστολέων αντλίας πρωτονίων (ΑΑΠ)

Η λήψη ΑΑΠ όπως ομεπραζόλη ή παντοπραζόλη για περισσότερους από 12 μήνες μπορεί να καταστείλει τη μεταφορά του μαγνησίου στο έντερο. Πρόκειται για καλά τεκμηριωμένη αλλά συχνά παραμελημένη παρενέργεια, ειδικά σε ασθενείς που λαμβάνουν πολλά φάρμακα.

Χειρουργικές επεμβάσεις

Αφαίρεση (εκτομές) μεγάλου τμήματος του λεπτού εντέρου οδηγεί σε μειωμένη απορρόφηση πολλών θρεπτικών και μεταλλικών στοιχείων, ανάμεσα στα οποία και το μαγνήσιο.

Πιο ειδικές και λιγότερο αναγνωρισμένες καταστάσεις

Σύνδρομο επανασίτισης (refeeding syndrome)

Η απότομη επαναφορά της διατροφής μετά από παρατεταμένη ασιτία ή σοβαρό υποσιτισμό οδηγεί σε ταχεία είσοδο μαγνησίου στα κύτταρα και επικίνδυνη πτώση των επιπέδων του στον ορό. Αυτό είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο σε ασθενείς με ανορεξία ή μετά από εντατική νοσηλεία.

Υπερμαγνησιουρικές σωληνοπάθειες

Κληρονομικές παθήσεις όπως το σύνδρομο Gitelman ή Bartter οδηγούν σε διαταραγμένη επαναρρόφηση μαγνησίου στα νεφρικά σωληνάρια. Συχνά συνοδεύονται από ηλεκτρολυτικές διαταραχές, μυϊκή αδυναμία και αυξημένο κίνδυνο αρρυθμιών.

Υπερπαραθυρεοειδισμός και κακοήθειες με οστική απορρόφηση

Αυτές οι καταστάσεις διαταράσσουν την ομοιόσταση των μετάλλων και μπορούν να μεταβάλουν την ισορροπία του μαγνησίου. Στην ογκολογία, έλλειψη μαγνησίου μπορεί επίσης να προκληθεί από χημειοθεραπευτικούς παράγοντες όπως η σισπλατίνη ή η ιφοσφαμίδη λόγω μειωμένης εντερικής απορρόφησης και άλλων μηχανισμών.

Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη (Recommended Dietary Allowance – RDA) μαγνησίου εξαρτάται από την ηλικία, το φύλο και την φυσιολογική κατάσταση του ατόμου.

Τα παρακάτω δεδομένα βασίζονται στις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) και του Ινστιτούτου Ιατρικής των ΗΠΑ (IOM):

Αυτές είναι τιμές για συνολική ημερήσια πρόσληψη, που περιλαμβάνει όλες τις πηγές – τροφή και συμπληρώματα. Πρόσληψη πάνω από το ανώτερο όριο μόνο μέσω συμπληρωμάτων μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικά συμπτώματα όπως διάρροια, λόγω της συγκεντρωμένης μορφής και της αλλαγής στην οσμωτική πίεση στο έντερο.

Η έλλειψη μαγνησίου μπορεί να εκδηλωθεί με ευρύ φάσμα συμπτωμάτων – από μη ειδικές και ήπιες εκδηλώσεις μέχρι σοβαρές νευρομυϊκές και καρδιαγγειακές διαταραχές. Τα συμπτώματα συχνά αναπτύσσονται σταδιακά και μπορεί να παραμείνουν αδιάγνωστα για μεγάλο διάστημα.

Τα πιο συχνά συμπτώματα περιλαμβάνουν:

Μυϊκές κράμπες και σπασμοί - ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σημάδια της

Άλλα πιθανά συμπτώματα:

• Νευρικότητα, ευερεθιστότητα και άγχος - το μαγνήσιο ρυθμίζει την αντίδραση του οργανισμού στο στρες. Χαμηλά επίπεδα συχνά συνδέονται με αυξημένη νευρική διεγερσιμότητα και αίσθημα έντασης.
• Ταχυκαρδία και αρρυθμίες - σε μέτρια έως σοβαρή έλλειψη μπορεί να εμφανιστεί ακανόνιστος καρδιακός ρυθμός ή γενικότερα διαταραχές, όπως έκτακτες συστολές και ταχυκαρδία.
  Μουδιάσματα και μυρμήγκιασμα - το περιφερικό νευρικό σύστημα επίσης υποφέρει σε έλλειψη μαγνησίου, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε παραισθησίες.
• Δυσκοιλιότητα - το μαγνήσιο υποστηρίζει την εντερική κινητικότητα και όταν λείπει μπορεί να εμφανιστεί τάση για δυσκοιλιότητα, κάτι που δεν είναι και τόσο σπάνιο φαινόμενο.
• Συχνές μυϊκές συσπάσεις (μυοσπασμίες) - ελαφρές συσπάσεις στο πρόσωπο, τα βλέφαρα ή τα άκρα αποτελούν συχνά πρώιμο σημάδι χαμηλών επιπέδων μαγνησίου, με το οποίο ο καθένας έχει έρθει αντιμέτωπος ειδικά μετά από μια “βαριά” νύχτα ή μια μεγάλη έκθεση στον ήλιο.
  

Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι (τεστ) για μέτρηση των επιπέδων μαγνησίου στον οργανισμό, αν και στην κλινική πράξη πιο συχνά χρησιμοποιείται κυρίως η πρώτη. Ας παρουσιάσουμε και τις υπόλοιπες.

1. Ολικός μαγνήσιος ορού

Το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο τεστ. Αντικατοπτρίζει περίπου το 1% του συνολικού μαγνησίου στο σώμα, αφού το υπόλοιπο αποθηκεύεται στα οστά, τους μύες και τα αιμοσφαίρια.

Οι τιμές αυτού του δείκτη σε ήπιες και χρόνιες ελλείψεις μπορεί να παραμένουν φυσιολογικές, παρά την ανεπάρκεια στους ιστούς, λόγω των αντισταθμιστικών μηχανισμών του οργανισμού και της προσπάθειας να διατηρηθεί η ομοιόσταση του αίματος.

Ως φυσιολογικές θεωρούνται οι ακόλουθες τιμές αναφοράς: 0.75 – 0.95 mmol/L (ή 1.8 – 2.3 mg/dL). Αντίθετα, όταν μιλάμε για έλλειψη, συνήθως γίνεται δεκτό επίπεδο κάτω από 0.75 mmol/L (ή < 1.8 mg/dL)

2. Μαγνήσιο στα ερυθρά αιμοσφαίρια (RBC μαγνήσιο)

Μετρά τη συγκέντρωση μαγνησίου στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Είναι πιο αξιόπιστο σε περίπτωση υποψίας χρόνιας έλλειψης. - Τιμές αναφοράς: 4.2 – 6.8 mg/dL

3. Μαγνήσιο σε 24ωρα ούρα

Χρησιμοποιείται για την εκτίμηση της αποβολής μαγνησίου και για τη διάκριση αν η αιτία είναι νεφρική απώλεια ή ανεπαρκής πρόσληψη. - Τιμές αναφοράς: 3 – 5 mmol/24 h (ή 73 – 122 mg/24 h)

Σημαντικό να γνωρίζετε ότι:

• Σε χαμηλές τιμές ορού και χαμηλή αποβολή ούρων – πιθανότατα υπάρχει έλλειψη λόγω χαμηλής πρόσληψης ή δυσαπορρόφησης.
• Σε χαμηλό μαγνήσιο ορού και αυξημένη αποβολή – υποδεικνύει νεφρική απώλεια.

4. Ιονισμένο μαγνήσιο

Αυτή είναι η βιολογικά ενεργή μορφή του μαγνησίου. Μετριέται σπάνια, καθώς απαιτεί εξειδικευμένο εξοπλισμό. - Τιμές αναφοράς: 0.45 – 0.60 mmol/L

Η εξέταση ιονισμένου μαγνησίου συνιστάται σε:

• υποψία έλλειψης με φυσιολογικό μαγνήσιο ορού,
• σοβαρά πάσχοντες (μονάδα εντατικής θεραπείας),
• ασθενείς με σοβαρές ηλεκτρολυτικές διαταραχές, ανθεκτικές αρρυθμίες αγνώστου αιτιολογίας, υποψία μειωμένης κυτταρικής πρόσληψης ή διαταραγμένης ισορροπίας σε χρόνια νοσήματα.

Χρησιμοποιείται όταν απαιτείται πιο ακριβής εκτίμηση του βιολογικά ενεργού μαγνησίου.

Η έγκαιρη ανίχνευση και διόρθωση της έλλειψης μαγνησίου αποτρέπει την ανάπτυξη σοβαρών νευρομυϊκών, καρδιαγγειακών και μεταβολικών επιπλοκών, όπως αρρυθμίες, μυϊκή αδυναμία, χρόνια κόπωση και διαταραγμένο έλεγχο γλυκόζης.

Η διατήρηση των επιπέδων μαγνησίου στα ανώτερα όρια των τιμών αναφοράς μειώνει σημαντικά τους κινδύνους εμφάνισης ελλείψεων και ενισχύει τις αντισταθμιστικές δυνατότητες του οργανισμού σε καταπονήσεις και σε καταστάσεις με αυξημένη αποβολή ή αυξημένες ανάγκες σε μαγνήσιο, χάρη στο μεγαλύτερο απόθεμα του μετάλλου στο σώμα.

Τι είναι η έλλειψη μαγνησίου;

Πρόκειται για μια κατάσταση κατά την οποία τα επίπεδα μαγνησίου στον οργανισμό είναι κάτω από το φυσιολογικό όριο και δεν επαρκούν για τη φυσιολογική λειτουργία των κυττάρων, του νευρικού και του μυϊκού συστήματος.

Πότε θεωρείται ότι υπάρχει έλλειψη;

Όταν οι τιμές ορού είναι κάτω από 0.75 mmol/L (ή < 1.8 mg/dL) θεωρείται ότι υπάρχει έλλειψη μαγνησίου. Είναι επίσης δυνατόν να υπάρχει λειτουργική ανεπάρκεια και σε τιμές κοντά στο κατώτερο φυσιολογικό όριο.

Ποια είναι τα πιο συχνά συμπτώματα έλλειψης μαγνησίου;

Κράμπες, μυϊκοί σπασμοί, κόπωση, ζάλη, αϋπνία, πονοκέφαλος, νοητική «ομίχλη», ευερεθιστότητα και ταχυκαρδία.

Πηγές:

• https://ods.od.nih.gov/factsheets/Magnesium-HealthProfessional/
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11444808/