Ασβαγκάντα (Ινδικό τζίνσενγκ): ουσία, οφέλη και θεραπευτικές ιδιότητες

Η ασβαγκάντα (Withania somnifera) είναι πολυετής θάμνος της οικογένειας Σολανίδες (Solanaceae). Φτάνει σε ύψος έως 1 μέτρο και ξεχωρίζει για τα χνουδωτά φύλλα της και τα κιτρινοπράσινα άνθη της.

Το φυτό είναι γνωστό για την πλούσια περιεκτικότητα σε βιολογικώς δραστικές ουσίες, όπως οι βιντανόλιδες, τα αλκαλοειδή και οι σεσκιτερπενοειδείς ενώσεις, που καθορίζουν τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ασβαγκάντα είναι η προσαρμογόνος δράση - η ικανότητα να αυξάνει την αντοχή του οργανισμού σε σωματικό και ψυχικό στρες.

Η ασβαγκάντα φύεται σε υποτροπικές και τροπικές περιοχές. Κύριες ζώνες φυσικής ανάπτυξης είναι η Ινδία, το Πακιστάν, η Σρι Λάνκα, η Μέση Ανατολή και τμήματα της Βόρειας Αφρικής. Το φυτό προτιμά καλά στραγγιζόμενα εδάφη και ηλιόλουστη έκθεση.

Η συγκομιδή των θεραπευτικών μερών γίνεται συνήθως στο τέλος της βλαστικής περιόδου, όταν η περιεκτικότητα των ριζών σε δραστικές ουσίες βρίσκεται στο μέγιστο. Συχνά αυτό συμβαίνει στα τέλη του φθινοπώρου.

Το κύριο χρησιμοποιούμενο μέρος του φυτού είναι η ρίζα, η οποία ξεριζώνεται, καθαρίζεται και αποξηραίνεται υπό ελεγχόμενες συνθήκες. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται και τα φύλλα, αλλά η ρίζα παραμένει η βασική για την παραγωγή εκχυλισμάτων και συμπληρωμάτων διατροφής.

Οι κύριες βιολογικά ενεργές ενώσεις της ασβαγκάντα περιλαμβάνουν μια ομάδα με χημική δομή γνωστή ως βιντανόλιδες, αλκαλοειδή, στερόλες και άλλα φυτοχημικά. Αυτές οι ουσίες ευθύνονται για τις φαρμακολογικές δράσεις του φυτού και μελετώνται εκτενώς στη διεθνή βιβλιογραφία.

Βιντανόλιδες

Οι βιντανόλιδες είναι στεροειδείς λακτόνες της κατηγορίας των σεσκιτερπενοειδών και αποτελούν τα κύρια δραστικά συστατικά της ασβαγκάντα. Περιλαμβάνουν τη βινταφερίνη Α (Withaferin A), τη βιντανόλιδα Α (Withanolide A), τη βιντανόλιδα D (Withanolide D) και άλλες συγγενείς ενώσεις.

Αυτές οι ουσίες παρουσιάζουν ευρύ φάσμα βιολογικών δραστηριοτήτων. Η Withaferin A αναστέλλει φλεγμονώδεις μεσολαβητές όπως οι NF-κB και COX-2, γεγονός που μειώνει τις φλεγμονώδεις διεργασίες.

Οι σεσκιτερπενοειδείς ενώσεις προστατεύουν τα κύτταρα από το οξειδωτικό στρες μέσω εξουδετέρωσης τωνελεύθερων ριζών.

Ορισμένες βιντανόλιδες εμφανίζουν κυτταροτοξική δράση σε καρκινικά κύτταρα, προκαλώντας απόπτωση και αναστέλλοντας την κυτταρική ανάπτυξη.

Αλκαλοειδή

Στην ασβαγκάντα έχουν απομονωθεί αρκετά αλκαλοειδή, όπως η βιντανίνη, η βινταφερίνη και η ανιλίνη.

Τα αλκαλοειδή έχουν τη δυνατότητα να βελτιώνουν τη γνωστική λειτουργία μέσω της ρύθμισης των νευροδιαβιβαστών και της προστασίας των νευρικών κυττάρων.

Ορισμένα από αυτά παρουσιάζουν βακτηριοκτόνο δράσηέναντι θετικών και αρνητικών κατά Gram βακτηρίων.

Στερόλες και φυτοστερόλες

Η ασβαγκάντα περιέχει επίσης φυτικές στερόλες, όπως η καμπεστερόλη και η σιτοστερόλη.

Οι φυτοστερόλες μειώνουν την απορρόφηση της χοληστερόλης στο έντερο, βοηθώντας στη διατήρηση υγιών επιπέδων λιπιδίων.

Επηρεάζουν επίσης το ανοσοποιητικό σύστημα, διεγείροντας τη δραστηριότητα των μακροφάγων και άλλων ανοσοκυττάρων.

Άλλες ουσίες

Στην ασβαγκάντα έχουν εντοπιστεί επίσης φαινολικές ενώσεις και φλαβονοειδή, που συμβάλλουν στη συνολική αντιοξειδωτική προστασία και ενισχύουν τους αντιφλεγμονώδεις μηχανισμούς.

Το βότανο ασβαγκάντα διαθέτει πολλές θεραπευτικές ιδιότητες και συμβάλλει στην αποκατάσταση της ζωτικότητας και της ισορροπίας του σώματος.

Επίδραση στην εμμηνόπαυση

Η ασβαγκάντα συμβάλλει στη μείωση των περιεμμηνοπαυσιακών συμπτωμάτων όπως οι εξάψεις, το άγχος και η ευερεθιστότητα χάρη στις προσαρμογόνες ιδιότητές της. Ρυθμίζει τα επίπεδα των ορμονών του στρες και με αυτόν τον τρόπο υποστηρίζει την ορμονική ισορροπία.

Αυτό οδηγεί σε βελτίωση της γενικής κατάστασης, γεγονός που καθιστά τη λήψη ασβαγκάντα για γυναίκες σε αυτήν την περίοδο ιδιαίτερα ωφέλιμη.

Επίδραση στη νόσο Χασιμότο

Σε αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, η ασβαγκάντα μειώνει τη φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες, που παίζουν ρόλο στη βλάβη του θυρεοειδούς αδένα. Το φυτό υποστηρίζει τη ρύθμιση του ανοσοποιητικού και βελτιώνει τη λειτουργία του θυρεοειδούς, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε σταθεροποίηση των ορμονικών επιπέδων.

Υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα σχετικά με τη δράση της ασβαγκάντα στη νόσο Χασιμότο. Ωστόσο, σε διαπιστωμένη ασθένεια το βότανο δεν επαρκεί ως μέσο θεραπείας ή πρόληψης της εξέλιξης της πάθησης.

Επίδραση στα επίπεδα τεστοστερόνης

Επιπλέον, η ασβαγκάντα επηρεάζει και την τεστοστερόνη. Αυξάνει τα επίπεδά της, βελτιώνει την ποιότητα του σπέρματος και ενισχύει τη γόνιμη λειτουργία στους άνδρες.

Αυτό οφείλεται στις αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές της. Προστατεύουν τον ιστό των όρχεων και υποστηρίζουν την παραγωγή ορμονών, καθώς και τη ρύθμιση των επιπέδων κορτιζόλης. Η κορτιζόλη είναι αποδεδειγμένος εχθρός της τεστοστερόνης.

Επίδραση στον ύπνο και τα επίπεδα κορτιζόλης

Η ασβαγκάντα έχει αγχολυτική και καταπραϋντική δράση μέσω ρύθμισης νευροδιαβιβαστών. Η λήψη ασβαγκάντα για τον ύπνο μειώνει τον χρόνο εισόδου στον ύπνο και αυξάνει τη διάρκεια του βαθύ ύπνου.

Ως τυπικό προσαρμογόνο, ένας από τους μηχανισμούς με τους οποίους η ασβαγκάντα βοηθά τον οργανισμό στο στρες είναι η ρύθμιση του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια και η αποτροπή υπερβολικής έκκρισης κορτιζόλης. Είναι χρήσιμη σε χρόνιο στρες, μειώνοντας τους κινδύνους εμφάνισης παρενεργειών που συνδέονται με τον υπερκορτιζολισμό (υψηλά επίπεδα κορτιζόλης). Η μείωση του στρες αποτελεί ένα από τα βασικά οφέλη με εμφανή θετική επίδραση σε όλο τον οργανισμό.

Επίδραση στο ανοσοποιητικό

Εκτός από την άμεση δράση στα ανοσοκύτταρα και τη δραστηριότητά τους, η μείωση της κορτιζόλης αποτελεί έμμεσο λόγο για βελτίωση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος και ενίσχυση της άμυνας.

Έχει αποδειχθεί η σύνδεση μεταξύ χρόνιου στρες, υψηλής κορτιζόλης και μείωσης των αμυντικών μηχανισμών.

Άλλες ιδιότητες της ασβαγκάντα

Η ασβαγκάντα ενισχύει τη γνωστική λειτουργία και τη μνήμη μέσω της νευροπροστατευτικής δράσης. Αυξάνει τη σωματική αντοχή και συμβάλλει στην αποκατάσταση των μυών. Επιπλέον, βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη και ρυθμίζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, ενώ μπορεί επίσης να οδηγήσει σε βελτίωση της μνήμης.

Η ασβαγκάντα μπορεί να ληφθεί στις ακόλουθες μορφές:

• Κάψουλες - η πιο διαδεδομένη μορφή, εύκολη στη δοσομέτρηση.

• Δισκία - εναλλακτική των καψουλών, συχνά σε συνδυασμό με άλλα βότανα.

• Βάμματα - υγρά εκχυλίσματα, που απορροφώνται πιο γρήγορα και διευκολύνουν τη δοσολογία, με υψηλή συγκέντρωση δραστικών ουσιών.

• Σκόνη - αποξηραμένη ρίζα, που μπορεί να διαλυθεί σε νερό, γάλα ή ροφήματα τύπου σμούθι.

• Τσάι - παρασκευασμένο από ρίζα ασβαγκάντα, αλλά με πιο ήπια δράση.

Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη και προτεινόμενη μορφή είναι οι κάψουλες, καθώς εξασφαλίζουν τυποποιημένη περιεκτικότητα σε δραστικές ουσίες.

Η λήψη του ινδικού τζίνσενγκ συνιστάται σε σωματική και πνευματική εξάντληση καθώς και για ανάρρωση μετά από σοβαρές ασθένειες ή χειρουργεία. Είναι επίσης χρήσιμη σε σωματική άσκηση για βελτίωση της αντοχής και αποκατάσταση των μυών.

Η ασβαγκάντα είναι κατάλληλη για άτομα που υποφέρουν από:

• Χρόνιο στρες και υπερκόπωση

• Άγχος και ήπιες μορφές κατάθλιψης

• Διαταραχές ύπνου και αϋπνία

• Ορμονική ανισορροπία

• Χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης και μειωμένη ανδρική αναπαραγωγική λειτουργία

• Ανοσοανεπάρκεια και φλεγμονώδεις καταστάσεις

• Ανάγκη βελτίωσης της συγκέντρωσης και της γνωστικής λειτουργίας.

Η ασβαγκάντα δεν συνιστάται κατά την εγκυμοσύνη, τη γαλουχία και σε ορισμένα αυτοάνοσα νοσήματα χωρίς ιατρική συμβουλή.

Η συνήθως προτεινόμενη δόση κυμαίνεται μεταξύ 300 και 600 mg τυποποιημένου εκχυλίσματος την ημέρα. Η μέγιστη ημερήσια δόση δεν πρέπει να ξεπερνά τα 1000-1200 mg χωρίς ιατρική παρακολούθηση.

Συνιστάται λήψη για τουλάχιστον 6-8 εβδομάδες για πλήρη αποτελεσματικότητα. Σε πιο μακροχρόνια χρήση (πάνω από 3 μήνες) καλό είναι να γίνεται διάλειμμα 1-2 εβδομάδων.

Η ασβαγκάντα μπορεί να λαμβάνεται πρωί και/ή βράδυ ανάλογα με τον σκοπό. Για ενέργεια λαμβάνεται το πρωί, ενώ για ύπνο και χαλάρωση το βράδυ.

Συχνά συνιστάται η λήψη μετά το φαγητό για καλύτερη απορρόφηση και μείωση του κινδύνου γαστρικής ενόχλησης.

Συχνά συνδυάζεται με άλλα προσαρμογόνα όπως ροδιόλα, τζίνσενγκ ή με βιταμίνες και μέταλλα (μαγνήσιο, ψευδάργυρο) για συνεργιστικό αποτέλεσμα. Αποφεύγεται ο συνδυασμός με ηρεμιστικά φάρμακα χωρίς ιατρική συμβουλή.

Όπως τα περισσότερα βότανα, η λήψη της ασβαγκάντα θεωρείται σχετικά ασφαλής και σπάνια αναφέρονται παρενέργειες.

Γαστρικός ερεθισμός, παλινδρόμηση και ακόμη και ναυτία, είναι ενοχλήσεις που εμφανίζονται συχνά. Γι’ αυτό συνιστάται η λήψη μετά το φαγητό και με άφθονο υγρό.

Εκτός από τις γαστρικές ενοχλήσεις, εμφανίζονται και άλλες πιθανές παρενέργειες:

• Πονοκέφαλος και ζάλη - σε σπάνιες περιπτώσεις.

• Αλλεργικές αντιδράσεις – δερματικό εξάνθημα, κνησμός (πολύ σπάνια).

• Μεταβολές στην αρτηριακή πίεση – μπορεί να τη μειώσει, επομένως χρειάζεται προσοχή σε άτομα με χαμηλή πίεση.

• Επίδραση στον θυρεοειδή αδένα – σε άτομα με υπερθυρεοειδισμό ή σε όσους λαμβάνουν θυρεοειδικές ορμόνες, η λήψη πρέπει να γίνεται με ιατρική συμβουλή.

• Πιθανή αλληλεπίδραση με φάρμακα - ιδιαίτερα με ηρεμιστικά, υπογλυκαιμικά και ανοσοκατασταλτικά.
  

Η ασβαγκάντα θεωρείται σχετικά ασφαλής στη συνιστώμενη δοσολογία, αλλά σε περίπτωση εμφάνισης ανεπιθύμητων αντιδράσεων καλό είναι να διακοπεί η λήψη και να ζητηθεί ιατρική συμβουλή.

Γιατί η ασβαγκάντα είναι γνωστή ως πανάκεια της ινδικής ιατρικής;

Η ασβαγκάντα είναι βότανο με χιλιετή ιστορία και πολλά δεδομένα, που σήμερα υποστηρίζονται από την επιστήμη για τις πραγματικές θεραπευτικές της ιδιότητες. Στην ανατολική ιατρική εμφανίζεται ως επιλογή θεραπείας για πληθώρα παθήσεων.

Ποια είναι η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μορφή του βοτάνου;

Ο τυποποιημένος εκχύλισμα σε δισκία είναι η πιο διαδεδομένη και πιο βολική μορφή του βοτάνου.

Είναι αποτελεσματική η ασβαγκάντα στο στρες;

Ως πραγματικό προσαρμογόνο, ένα από τα πιο μελετημένα χαρακτηριστικά της είναι να ρυθμίζει (να μειώνει) τα επίπεδα της ορμόνης του στρες - της κορτιζόλης.

Πηγές:

• https://ods.od.nih.gov/factsheets/Ashwagandha-HealthProfessional/

• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10147008/