Η λακτόζη είναι φυσικός υδατάνθρακας, που παράγεται από τα θηλαστικά ως μέρος του γάλακτος. Προκαλεί ενδιαφέρον τόσο στους επιστήμονες όσο και στο κοινό λόγω του ιδιαίτερου μεταβολισμού της.
Σε αυτό το άρθρο θα εξετάσουμε την προέλευση της λακτόζης, σε ποιες τροφές περιέχεται, πώς επηρεάζει τον οργανισμό και ποιες είναι οι πιθανές εναλλακτικές της.
Τι είναι η λακτόζη
Η λακτόζη είναι μια χημική ένωση, η οποία ουσιαστικά αποτελεί δισακχαρίτη, που σχηματίζεται από δύο μονοσακχαρίδια - γλυκόζη και γαλακτόζη.
Αποτελεί τον κύριο υδατάνθρακα στη σύνθεση του γάλακτος των θηλαστικών και γι' αυτό έχει μεγάλη σημασία για την περίοδο της ανάπτυξης και εξέλιξης ως κύρια πηγή ενέργειας.
Η προέλευση της λέξης λακτόζη είναι από το λατινικό “lac” - γάλα και προσδίδει την ελαφρώς γλυκιά γεύση του. Αν και από δομικής άποψης η λακτόζη είναι μια απλή ζάχαρη, έχει πολύπλοκο μεταβολισμό και για την πραγματοποίησή του απαιτείται ένα ένζυμο που ονομάζεται λακτάση.
Ποια είναι η προέλευσή της και σε τι περιέχεται
Η λακτόζη αποτελεί φυσικό συστατικό του γάλακτος και στην πραγματικότητα είναι ο μοναδικός υδατάνθρακας που υπάρχει φυσικά στο μητρικό γάλα των θηλαστικών.
Περιέχεται σε διάφορες ποσότητες ανάλογα με την πηγή, όπως για παράδειγμα:
-
Αγελαδινό γάλα: Περίπου 4,8% λακτόζη
-
Κατσικίσιο γάλα: Πανομοιότυπο με το αγελαδινό
-
Προβειο γάλα: Περίπου 5,1%
-
Ανθρώπινο γάλα: Περίπου 7%, που συμβάλλει στη γλυκύτερη γεύση του σε σχέση με το γάλα των περισσότερων θηλαστικών.
Η γαλακτική ζάχαρη είναι βασικό συστατικό του γάλακτος και γι' αυτό το λόγο μπορεί να τη συναντήσουμε σε πολλά επεξεργασμένα γαλακτοκομικά προϊόντα όπως τυριά, κρέμα και παγωτό, για παράδειγμα.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι κατά την παραγωγή τυριών και κίτρινων τυριών, μεγάλο μέρος της λακτόζης διασπάται ή απομακρύνεται λόγω των διαδικασιών ζύμωσης. Επομένως, η περιεκτικότητά της στο τελικό προϊόν είναι συνήθως ελάχιστη.Εκτός από τα γαλακτοκομικά προϊόντα, η λακτόζη προστίθεται συχνά σε επεξεργασμένες τροφές όπως αρτοσκευάσματα, σνακ και ζαχαροπλαστικά προϊόντα. Χρησιμοποιείται επίσης ως πληρωτικό υλικό σε ορισμένα φαρμακευτικά προϊόντα.
Απορρόφηση και μεταβολισμός
Κατά την κατανάλωση τροφών που περιέχουν τη γαλακτική ζάχαρη λακτόζη, το σώμα μας παράγει ένα ένζυμο που ονομάζεται λακτάση, το οποίο παράγεται στα λεπτά έντερα. Αυτό βοηθά στη διάσπαση της λακτόζης σε δύο απλά μονοσακχαρίδια - γλυκόζη και γαλακτόζη, τα οποία στη συνέχεια απορροφώνται μέσω της εντερικής βλεννογόνου και εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος.
Στους ανθρώπους, όπως και στα περισσότερα θηλαστικά, με την πάροδο των ετών η σύνθεση αυτού του ενζύμου μειώνεται (ανεπάρκεια λακτάσης), γεγονός που δυσκολεύει τη διάσπαση της λακτόζης στα έντερα και οδηγεί στη διέλευσή της σε μη διασπασμένη μορφή στο παχύ έντερο. Εκεί, υπό την επίδραση διαφόρων βακτηρίων, ζυμώνεται.
Αυτό οδηγεί σε συμπτώματα όπως:
-
Φούσκωμα
-
Αέρια
-
Πόνοι στην κοιλιά
-
Διάρροια
Πώς επηρεάζει τον οργανισμό
Για τα νεογνά, η λακτόζη αποτελεί κύρια πηγή ενέργειας και αναπόσπαστο μέρος της διατροφής τους (γάλα).
Στους ενήλικες, οι λειτουργίες της είναι πολύ πιο περιορισμένες, αλλά παρ' όλα αυτά εκτελεί ρόλους όπως:
-
Πηγή ενέργειας: Παρόλο που είναι γρήγορος υδατάνθρακας και οδηγεί σε γρήγορη αύξηση και στη συνέχεια πτώση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα, φέρει ενεργειακό φορτίο 4 kcal ανά γραμμάριο της ουσίας της.
-
Βοηθά στην απορρόφηση του ασβεστίου από το γάλα: Η λακτόζη συμμετέχει στην έκφραση ειδικών πρωτεϊνών που δεσμεύουν το ασβέστιο. Δηλαδή, λειτουργεί ως μηχανισμός εκκίνησης που δίνει σήμα στο σώμα ότι πιθανότατα έχει καταναλωθεί τροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο.
-
Διατηρεί την ισορροπία των ωφέλιμων βακτηρίων στα έντερα: Υποστηρίζει την ισορροπία στα έντερα παρέχοντάς τους ενέργεια. Σε αντάλλαγμα, τα βακτήρια τη μετατρέπουν σε γαλακτικό οξύ και διατηρούν την όξινη αντίδραση του περιβάλλοντος στα έντερα, που είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία και την καλή τους κατάσταση.
Δυστυχώς, όπως αναφέραμε παραπάνω, με την πρόοδο της ηλικίας, η ικανότητα του οργανισμού μας να διαχειρίζεται τη λακτόζη μειώνεται και σταδιακά αυτό μπορεί να εκδηλωθεί με την εμφάνιση δυσάρεστων συμπτωμάτων που σχετίζονται με την κατανάλωση γάλακτος και τροφών πλούσιων σε λακτόζη, όπως πόνοι στην κοιλιά και μετεωρισμός.
Δεν είναι τυχαίο που ο λαός λέει ότι το γάλα είναι τροφή για τα μωρά και τα μικρά παιδιά. Στους ενήλικες, η κατανάλωση φρέσκου γάλακτος συχνά πρέπει να διακοπεί λόγω της ανάπτυξης ανεπάρκειας λακτάσης και να αντικατασταθεί με ζυμωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα, στα οποία η περιεκτικότητα σε λακτόζη είναι ελάχιστη, όπως γιαούρτια, τυριά κ.λπ.
Ποιος πρέπει να αποφεύγει τη λακτόζη
Άτομα με ανεπάρκεια λακτάσης
Με την πρόοδο της ηλικίας, σχεδόν όλοι οι άνθρωποι αναπτύσσουν σε κάποιο βαθμό ανεπάρκεια λακτάσης. Τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με την ποσότητα της λακτόζης που καταναλώνεται και τον βαθμό της ενζυμικής ανεπάρκειας – από ήπιες κράμπες και αέρια έως έντονους πόνους, φούσκωμα και διάρροια.
Με την παρουσία αυτών των συμπτωμάτων συνιστάται να αποφεύγεται η κατανάλωση φρέσκου γάλακτος και τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε λακτόζη.
Θεωρείται ότι σε άτομα με σχεδόν πλήρη ανεπάρκεια λακτάσης, η κατανάλωση έως 12 γραμμαρίων καθαρής λακτόζης την ημέρα δεν προκαλεί σημαντικά συμπτώματα, υπό την προϋπόθεση ότι λαμβάνεται σε συνδυασμό με άλλες τροφές.
Παρόλα αυτά, κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και οι αντιδράσεις μπορεί να ποικίλλουν από άτομο σε άτομο.
Ένα ενδιαφέρον γεγονός είναι ότι η ισορροπία της εντερικής χλωρίδας μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στη διάσπαση της λακτόζης σε άτομα με ανεπάρκεια λακτάσης - η παρουσία ορισμένων στελεχών γαλακτοβακίλλων ευνοεί τη διάσπαση της λακτόζης και τη μετατροπή της σε γαλακτικό οξύ.
Άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη
Η δυσανεξία στη λακτόζη είναι μια κατάσταση, κατά την οποία ένα άτομο δεν μπορεί να διασπάσει τη λακτόζη, λόγω μερικής ή πλήρους ανεπάρκειας του ενζύμου που είναι υπεύθυνο για αυτό - της λακτάσης.
Η κατάσταση προκαλεί παράπονα όπως:
-
Πόνοι στην κοιλιά
-
Φούσκωμα
-
Αέρια
-
Διάρροια
Δίαιτα χωρίς λακτόζη και γαλακτοκομικά προϊόντα
Η δίαιτα χωρίς λακτόζη σημαίνει ότι όλες οι τροφές, που περιέχουν λακτόζη πρέπει να απομακρυνθούν. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπιστεί η δυσανεξία, τουλάχιστον θεωρητικά.
Η αλήθεια είναι ότι για τους περισσότερους ανθρώπους, όπως αναφέραμε και παραπάνω, το σώμα έχει κάποια ικανότητα να διαχειρίζεται τη λακτόζη, όταν η πρόσληψή της δεν υπερβαίνει ορισμένη ποσότητα.
Για τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων με δυσανεξία στη λακτόζη, είναι αρκετό να απομακρυνθεί η κατανάλωση φρέσκου γάλακτος, καθώς και ορισμένων φρέσκων τυριών όπως μοτσαρέλα, ρικότα και μασκαρπόνε.
Στο γιαούρτι, τα ώριμα τυριά, τα κίτρινα τυριά και άλλα ζυμωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα, οι γαλακτοβακίλλοι και οι μαγιές διασπούν σε μεγάλο βαθμό τη λακτόζη που παραμένει μετά την απομάκρυνση του ορού γάλακτος.
Γι' αυτό το λόγο, αυτά τα προϊόντα περιέχουν μικρότερες ποσότητες γαλακτικής ζάχαρης και συχνά γίνονται καλύτερα ανεκτά από άτομα με ανεπάρκεια λακτάσης.
Για αυτούς τους λόγους, η διάγνωση της δυσανεξίας στη λακτόζη για τους περισσότερους ανθρώπους δεν είναι τόσο τρομακτική και βαριά καταδίκη.
Για τους υπόλοιπους, που υποφέρουν από σοβαρή μορφή της κατάστασης και ακόμη και ελάχιστες ποσότητες λακτόζης οδηγούν στην εμφάνιση δυσάρεστων συμπτωμάτων, έχει βρεθεί λύση - η κατανάλωση ειδικών προϊόντων χωρίς λακτόζη.
Αυτά μπορεί να είναι ασφαλείς φυτικές εναλλακτικές του γάλακτος, όπως:
-
Αμυγδαλόγαλα
-
Σόγιας
-
Καρύδας και άλλα γάλατα από διάφορους τύπους ξηρών καρπών.
Επίσης, μπορεί να είναι γαλακτοκομικά προϊόντα, στα οποία έχει προστεθεί προηγουμένως το ένζυμο λακτάση και έχουν απομακρυνθεί τα υπολειμματικά ποσά γαλακτικής ζάχαρης.
Και στις δύο περιπτώσεις, η δυσανεξία στη λακτόζη δεν είναι σοβαρή κατάσταση που να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία ή την ποιότητα ζωής.
Οι περιορισμοί είναι ελάχιστοι, δεδομένων των προηγμένων τεχνολογιών και της παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων χωρίς λακτόζη και φυτικών υποκατάστατων.
Συχνές ερωτήσεις
Τι είναι η δυσανεξία στη λακτόζη;
Μια κατάσταση κατά την οποία ο ανθρώπινος οργανισμός δεν μπορεί να διασπάσει τη γαλακτική ζάχαρη λόγω έλλειψης του ενζύμου λακτάση.
Είναι βλαβερή η λακτόζη;
Η λακτόζη είναι η φυσική γαλακτική ζάχαρη. Ωστόσο, για πολλούς ανθρώπους, μετά από μια ορισμένη ηλικία, η κατανάλωση λακτόζης οδηγεί σε φούσκωμα, πόνους στην κοιλιά, διάρροια.
Πώς να αντιμετωπίσουμε τη δυσανεξία στη λακτόζη;
Αποφεύγοντας την κατανάλωση φρέσκου γάλακτος και άλλων γαλακτοκομικών προϊόντων.
Αφήστε σχόλιο