Πώς να αναγνωρίσετε τις νεφρικές παθήσεις;

Οι νεφρικές παθήσεις αποτελούν ευρεία ομάδα καταστάσεων που επηρεάζουν τη δομή και τη λειτουργία των νεφρών – ζωτικών οργάνων υπεύθυνων για το φιλτράρισμα των αποβλήτων από το αίμα, τη ρύθμιση της υδατο-αλικής ισορροπίας, της αρτηριακής πίεσης και την παραγωγή ορμονών όπως η ερυθροποιητίνη και η ρενίνη.

Η υγεία των νεφρών είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη συνολική κατάσταση του οργανισμού, και η βλάβη τους μπορεί να οδηγήσει σε συστηματικά προβλήματα.

Στη σύγχρονη ιατρική η νεφρολογία είναι ο κλάδος που ασχολείται με τη διάγνωση, τη θεραπεία και την πρόληψη των νεφρικών ασθενειών.

Τα τελευταία δεκαετίες η νεφρολογία σημείωσε σημαντική πρόοδο, με τις νέες διαγνωστικές μεθόδους και θεραπείες να βελτιώνουν τη θεραπεία των νεφρικών παθήσεων.

Δυστυχώς πολλά νεφρικά προβλήματα παραμένουναδιάγνωστα για μεγάλο διάστημα, καθώς τα συμπτώματα μπορεί να εξελίσσονται αργά και να είναι ήπια ή μη ειδικά. Όταν η νεφρική λειτουργία επιδεινωθεί, πολλοί άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει πρόβλημα μέχρι να προκύψει σοβαρή βλάβη στα νεφρά.

Αυτό που καθιστά τις νεφρικές παθήσεις ιδιαίτερα επικίνδυνες είναι ότι στα πρώιμα στάδια συχνά δεν έχουν εμφανή σημάδια. Αυτό καθιστά την ενημέρωση για τους κινδύνους και τα συμπτώματα εξαιρετικά σημαντική για την έγκαιρη ανίχνευση και θεραπεία των παθήσεων. Στα προχωρημένα στάδια των παθήσεων που μένουν αδιάγνωστες, μπορεί να οδηγήσουν σενεφρική ανεπάρκεια, αιμοκάθαρση ή μεταμόσχευση.

Οι νεφρικές παθήσεις περιλαμβάνουν ποικίλες καταστάσεις με διαφορετική αιτιολογία, εξέλιξη και συνέπειες.

Μπορεί να επηρεάσουν ένα ή περισσότερα μέρη του νεφρού – τα σπειράματα, τα σωληνάρια, το διάμεσο ιστό ή το ουροποιητικό σύστημα – και να είναι οξείες ή χρόνιες.

Παρακάτω παρουσιάζονται οι βασικοί τύποι νεφρικών παθήσεων.

Οξείες νεφρικές παθήσεις

Η οξεία νεφρική βλάβη (ΟΝΒ), γνωστή και ως οξεία νεφρική ανεπάρκεια, εμφανίζεται ξαφνικά και οδηγεί σε απότομη μείωση της νεφρικής λειτουργίας.

Οι αιτίες περιλαμβάνουν:

• Υποογκαιμία (αιμορραγία, αφυδάτωση)

• Σοβαρές λοιμώξεις (σήψη)

• Τοξίνες και φάρμακα

• Απόφραξη του ουροποιητικού συστήματος

Εάν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα, η λειτουργία των νεφρών συχνά αποκαθίσταται πλήρως.

Χρόνιες νεφρικές παθήσεις (ΧΝΠ)

Οι χρόνιες νεφρικές παθήσεις (ΧΝΠ) εξελίσσονται αργά, συνήθως σε διάστημα μηνών ή ετών, και οδηγούν σεμόνιμη επιδείνωσητης νεφρικής λειτουργίας.

Οι πιο συχνές αιτίες είναι:

• Διαβήτης (διαβητική νεφροπάθεια)

• Αρτηριακή υπέρταση

• Αυτοάνοσα νοσήματα

• Μακροχρόνια χρήση νεφροτοξικών φαρμάκων

Η χρόνια νεφρική νόσος μπορεί να εξελιχθεί σε τελικού σταδίου νεφρική ανεπάρκεια, που απαιτεί αιμοκάθαρση ή μεταμόσχευση.

Φλεγμονώδεις νεφρικές παθήσεις

Αυτές οι καταστάσεις συνδέονται με φλεγμονή που επηρεάζει διάφορες δομές των νεφρών.

Οι πιο συχνές είναι:

• Σπειραματονεφρίτιδα – φλεγμονή των σπειραμάτων, συχνά αυτοάνοσης αιτιολογίας

• Πυελονεφρίτιδα – βακτηριακή λοίμωξη της νεφρικής πυέλου και του παρεγχύματος

• Διάμεση νεφρίτιδα – φλεγμονή του διάμεσου ιστού, συχνά φαρμακευτικής αιτιολογίας

Αποφρακτικές παθήσεις

Οι αποφρακτικές παθήσεις των νεφρών προκύπτουν όταν εμποδίζεται η ροή των ούρων, γεγονός που οδηγεί σε αυξημένη πίεση και βλάβη στον νεφρικό ιστό.

Σε αυτές περιλαμβάνονται:

• Νεφρολιθίαση (πέτρες στα νεφρά)

• Όγκοι ή στενώσεις του ουρητήρα

• Υπερτροφία προστάτη (στους άνδρες)

Η παρατεταμένη απόφραξη μπορεί να οδηγήσει σε υδρονέφρωση και νεφρική ατροφία.

Γενετικές και συγγενείς παθήσεις

Αυτού του είδους οι παθήσεις είναι αποτέλεσμα μεταλλάξεων ή ανωμαλιών στην ανάπτυξη.

Περιλαμβάνουν:

• Πολυκυστική νεφρική νόσος – κληρονομική πάθηση με σχηματισμό πολλαπλών κύστεων

• Συγγενείς ανωμαλίες του ουροποιητικού συστήματος – όπως ο πεταλοειδής νεφρός ή η κυστοουρητηρική παλινδρόμηση

Κάποιες διαγιγνώσκονται στην παιδική ηλικία, άλλες – αργότερα, όταν εμφανιστούν συμπτώματα.

Τοξικές και φαρμακευτικές βλάβες

Πολλά φάρμακα και χημικές ουσίες έχουν νεφροτοξικό δυναμικό.

Φάρμακα με τέτοια επίδραση είναι:

• ΜΣΑΦ (μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη)

• Αμινογλυκοσιδικά αντιβιοτικά

• Σκιαγραφικά μέσα στην απεικονιστική διάγνωση

• Χημειοθεραπευτικά

Οι τοξικές βλάβες μπορεί να είναι προσωρινές ή να οδηγήσουν σε μόνιμη δυσλειτουργία.

Αυτοάνοσες νεφρικές παθήσεις

Αυτός ο τύπος καταστάσεων είναι αποτέλεσμα αυτοάνοσης διαδικασίας, κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στους ίδιους τους ιστούς.

Περιλαμβάνουν:

• Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (λύκος νεφρίτιδα)

• Αγγειίτιδες με προσβολή των νεφρών

• Αντι-GBM νόσος (νόσος Goodpasture)

Η έγκαιρη διάγνωση και η ανοσοκατασταλτική θεραπεία είναι κρίσιμες για τη διατήρηση της νεφρικής λειτουργίας.

Ογκολογικές νεφρικές παθήσεις

Τα νεφρά μπορεί επίσης να προσβληθούν από ογκολογικές παθήσεις.

Περιλαμβάνουν:

• Νεφροκυτταρικό καρκίνωμα

• Ουροθηλιακό καρκίνωμα της νεφρικής πυέλου

• Μεταστατικοί όγκοι από άλλα όργανα

Η έγκαιρη ανίχνευσημέσω απεικονιστικών εξετάσεων αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχούς θεραπείας.

Άλλοι τύποι

Υπάρχουν επίσης παθήσεις που δεν ανήκουν σε καμία από τις παραπάνω κατηγορίες.

Περιλαμβάνουν:

• Ισχαιμική νεφροπάθεια – που σχετίζεται με διαταραχή στην αιμάτωση

• Νεφροκαλκίνωση – εναπόθεση ασβεστίου στον νεφρικό ιστό

• Παρασιτικές λοιμώξεις – όπως εχινοκοκκίαση ή σχιστοσωμίαση (σπάνιες στην Ευρώπη, αλλά σημαντικές σε παγκόσμιο επίπεδο)

Οι νεφρικές παθήσεις συχνά παραμένουν κρυφές για μεγάλο διάστημα, επειδή τα συμπτώματά τους είναι μη ειδικά και εκδηλώνονται σταδιακά.

Τα νεφρά επιτελούν πλήθος ζωτικών λειτουργιών– από τη διήθηση των αποβλήτων και της περίσσειας νερού έως τη διατήρηση της ισορροπίας των ηλεκτρολυτών, τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και την παραγωγή ορμονών. Όταν η νεφρική λειτουργία διαταράσσεται, αυτές οι διεργασίες αποδιοργανώνονται και οδηγούν σε μια σειρά γενικών (γενικευμένων) συμπτωμάτων, που μπορεί να είναι το πρώτο σήμα για υποκείμενη νεφρολογική πάθηση.

Κόπωση και μειωμένη ενέργεια

Ένα από τα πιο συχνά συμπτώματα είναι η αίσθηση συνεχούς κόπωσης. Αυτό οφείλεται κυρίως στη συσσώρευση αποβλήτων στον οργανισμό και συχνά συνοδεύεται από αδυναμία, απάθεια και δυσκολία στη συγκέντρωση.

Η αναιμία, που συχνά συνοδεύει τις χρόνιες νεφρικές παθήσεις, εντείνει αυτή την αίσθηση.

Κατακράτηση υγρών (οίδημα)

Όταν τα νεφρά δεν καταφέρνουν να αποβάλουν αρκετά υγρά, εμφανίζονται οιδήματα – κυρίως στους αστραγάλους, τα πέλματα, τα χέρια και γύρω από τα μάτια.

Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να αναπτυχθεί και γενικευμένο οίδημα σε όλο το σώμα.

Αλλαγές στην ούρηση

Αν και αυτό το σύμπτωμα συνδέεται άμεσα με τα νεφρά, αποτελεί μέρος της γενικής κλινικής εικόνας.

Οι αλλαγές μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Πιο συχνή ή πιο αραιή ούρηση

• Νυχτερινή ούρηση (νυκτουρία)

• Σκούρα, θολή ή αφρώδης ούρα (λόγω παρουσίας πρωτεΐνης)

• Αίμα στα ούρα

• Κάψιμο ή πόνος κατά την ούρηση

Ξηρότητα και κνησμός στο δέρμα

Η συσσώρευση ουρίας και άλλων αποβλήτων στον οργανισμό οδηγεί σε ξηρό και ερεθισμένο δέρμα.

Αυτό το σύμπτωμα συχνά συνοδεύεται από επίμονο κνησμό (κνησμός/προυρίτου).

Απώλεια όρεξης, ναυτία, έμετος

Το ουραιμικό σύνδρομο είναι κατάσταση κατά την οποία τοξίνες συσσωρεύονται στο αίμα.

Μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικά συμπτώματα όπως απέχθεια προς το φαγητό, αίσθημα βάρους, ναυτία και ακόμη και εμετό.

Δύσπνοια

Σε περιπτώσεις κατακράτησης υγρών στον οργανισμό, το υγρό μπορεί να συσσωρευτεί και στους πνεύμονες (πνευμονικό οίδημα).

Αυτό οδηγεί σε αίσθημα δύσπνοιας, ιδιαίτερα κατά τη σωματική προσπάθεια ή σε ύπτια θέση.

Αυξημένη αρτηριακή πίεση

Τα νεφρά παίζουν καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.

Η δυσλειτουργία τους συχνά οδηγεί σε αρτηριακή υπέρταση, η οποία με τη σειρά της προκαλεί περαιτέρω βλάβη στα νεφρά, δημιουργώντας φαύλο κύκλο.

Οι νεφρικές παθήσεις περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα καταστάσεων – από αναστρέψιμες φλεγμονές έως χρόνιες και προοδευτικές βλάβες, που απαιτούν δια βίου παρακολούθηση.

Το ερώτημα αν οι νεφρικές παθήσεις θεραπεύονται δεν έχει μονοσήμαντη απάντηση, καθώς εξαρτάται από τον συγκεκριμένο τύπο, το στάδιο της νόσου και την έγκαιρη διάγνωση.

Οξείες νεφρικές παθήσεις – συχνά αναστρέψιμες

Οξείες καταστάσεις όπως η οξεία νεφρική ανεπάρκεια ή οι οξείες φλεγμονές (π.χ. πυελονεφρίτιδα, σπειραματονεφρίτιδα) συχνά θεραπεύονται πλήρως, αν διαγνωστούν και αντιμετωπιστούν εγκαίρως.

Η θεραπεία περιλαμβάνει αντιβιοτικά, διόρθωση ηλεκτρολυτικών διαταραχών, ενδοφλέβιες εγχύσεις και υποστηρικτική αγωγή. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί προσωρινή αιμοκάθαρση, αλλά η νεφρική λειτουργία συχνά αποκαθίσταται πλήρως.

Χρόνιες νεφρικές παθήσεις – ελέγξιμες, αλλά όχι πάντα αναστρέψιμες

Η χρόνια νεφρική νόσος (ΧΝΝ) είναι προοδευτική κατάσταση, που συνήθως δεν μπορεί να θεραπευτεί πλήρως, αλλά μπορεί να επιβραδυνθεί και να ελεγχθεί.

Η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή θεραπεία (ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, του σακχάρου, της πρωτεϊνουρίας) μπορούν να σταματήσουν ή να καθυστερήσουν σημαντικά την εξέλιξη προς νεφρική ανεπάρκεια.

Νόσοι που απαιτούν ειδική θεραπεία

Υπάρχουν νεφρικές παθήσεις που απαιτούν ειδική θεραπεία.

Οι αυτοάνοσες νεφρίτιδες μερικές φορές ανταποκρίνονται καλά σε ανοσοκατασταλτική αγωγή.

Οι αποφρακτικές παθήσεις θεραπεύονται με αφαίρεση της αιτίας(π.χ. πέτρες, στενώσεις, όγκοι).

Γενετικές παθήσεις όπως η πολυκυστική νεφρική νόσος δεν μπορούν να θεραπευτούν, αλλά τα συμπτώματα και οι επιπλοκές ελέγχονται φαρμακευτικά.

Πότε χρειάζεται αιμοκάθαρση ή μεταμόσχευση;

Όταν η νεφρική λειτουργία πέσει κάτω από κρίσιμο όριοκαι δεν μπορεί να διατηρηθεί φυσιολογική εσωτερική ισορροπία, απαιτείται υποκατάστατη θεραπεία.

Αυτή περιλαμβάνει αιμοκάθαρση, περιτοναϊκή κάθαρση ή μεταμόσχευση νεφρού.

Η μεταμόσχευση είναι η πιο ολοκληρωμένη μορφή θεραπείαςστην προχωρημένη ΧΝΝ, καθώς σε επιτυχημένη περίπτωση ο ασθενής μπορεί να ζει απολύτως φυσιολογικά.

Οι νεφρικές παθήσεις συχνά εξελίσσονται σιωπηλά, με ήπια και μη ειδικά συμπτώματα στα αρχικά στάδια. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να απευθυνθείτε σε γιατρό με τα πρώτα σημάδια, ακόμη κι αν δεν φαίνονται σοβαρά.

Η έγκαιρη ιατρική συμβουλή μπορεί να αποτρέψει μόνιμες βλάβες και την ανάγκη για εντατική θεραπεία όπως αιμοκάθαρση ή μεταμόσχευση.

Κύρια συμπτώματα που απαιτούν ιατρική εκτίμηση:

• Αλλαγές στην ούρηση – συχνή ούρηση, νυκτουρία, μειωμένη ποσότητα ούρων, πόνος ή κάψιμο κατά την ούρηση, αίμα ή ασυνήθιστο χρώμα στα ούρα

• Οίδημα – ιδιαίτερα στο πρόσωπο, τα χέρια, τα πόδια και γύρω από τα μάτια. Αυτό μπορεί να υποδηλώνει κατακράτηση υγρών λόγω διαταραγμένης νεφρικής λειτουργίας.

• Κόπωση, αδυναμία, εξάντληση – αποτέλεσμα αναιμίας, που συχνά συνοδεύει τις χρόνιες νεφρικές παθήσεις.

• Υψηλή αρτηριακή πίεση δύσκολα ελεγχόμενη – η υπέρταση συχνά είναι ταυτόχρονα αιτία και συνέπεια νεφρικών προβλημάτων.

• Πόνος στη μέση – ιδιαίτερα αν είναι μονόπλευρος και συνοδεύεται από πυρετό, ρίγη ή ναυτία.

• Δύσπνοια, απώλεια όρεξης, μεταλλική γεύση στο στόμα – σε πιο προχωρημένη νεφρική δυσλειτουργία.

Οι τακτικοί προληπτικοί έλεγχοι σε ειδικό είναι υψίστης σημασίας για την έγκαιρη διάγνωση ορισμένων νεφρικών παθήσεων.

Σε περίπτωση ύπαρξης παραγόντων κινδύνου όπως διαβήτης, υπέρταση, οικογενειακό ιστορικό νεφρικών νοσημάτων, αυτοάνοσες παθήσεις είναι σημαντικό να παρακολουθείτε τη νεφρική σας υγεία.

Το ίδιο ισχύει και μετά από παρατεταμένη λήψη φαρμάκων που μπορεί να βλάψουν τα νεφρά, ιδιαίτερα μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών (ΜΣΑΦ) ή ορισμένων αντιβιοτικών.

Σε περίπτωση ανεξήγητης απώλειας βάρους ή παρατεταμένου πυρετού είναι επίσης καλό να αναζητήσετε ιατρική βοήθεια.

Ποια είναι τα πρώτα σημάδια ότι κάτι δεν πάει καλά με τα νεφρά μου;

Αλλαγές στην ούρηση, οιδήματα, κόπωση, υψηλή αρτηριακή πίεση και πόνοι στη μέση και στη ράχη είναι μερικά από τα πιο συχνά πρώιμα σημάδια. Αν παρατηρήσετε κάτι τέτοιο, η επίσκεψη σε γιατρό είναι ιδιαίτερα σημαντική.

Τι βλάπτει πιο συχνά τα νεφρά;

Οι πιο συχνές αιτίες είναι ο διαβήτης, η υπέρταση, η μακροχρόνια χρήση ορισμένων φαρμάκων (π.χ. ΜΣΑΦ), οι λοιμώξεις και οι κληρονομικές παθήσεις.

Οι νεφρικές παθήσεις θεραπεύονται;

Πολλές από αυτές είναι ελέγξιμες, ειδικά αν διαγνωστούν έγκαιρα. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει διατροφή, φαρμακευτική αγωγή, αντιμετώπιση της αιτίας (π.χ. υψηλό σάκχαρο), ενώ σε σοβαρές περιπτώσεις – αιμοκάθαρση ή μεταμόσχευση.

Πηγές:

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK535404/